"Mord rytualny"

NOTA O BADANIACH I FILMIE ARTURA ŻMIJEWSKIEGO

W katedrze sandomierskiej i tamtejszym kościele św. Pawła znajdują się XVIII- wieczne obrazy Karola de Prêvot przedstawiające Żydów dokonujących tzw. mordu rytualnego. Parę lat temu malowideł sandomierskich dotyczyła ożywiona dyskusja prasowa, której aktywnym uczestnikiem był zmarły niedawno jezuita, o. Stanisław Musiał. Został on wówczas oskarżony, że zabiegając o usunięcie z kościołów obrazów, zasiewa w świadomości sandomierzan ziarna przesądu o krwi, wcześniej tam nieobecne.

Żywotność legend o krwi – a więc i zarzut wobec ojca Musiała - postanowiła zweryfikować grupa badaczy, studentów Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych i kierunku antropologicznego Collegium Civitas. Pod kierunkiem prof. Joanny Tokarskiej-Bakir prowadziła ona na przełomie października i listopada 2005 badania terenowe w Sandomierskiem.

Wykazały one, że legenda o porywaniu dzieci przez Żydów jest znana mieszkańcom Sandomierza i okolicznych wsi i miasteczek we wszystkich grupach wiekowych, od dziewięćdziesięciu kilku do dwudziestu lat. Zrekonstruowane konteksty historyczne sytuują ją w wielopokoleniowym przekazie rodzinnym, sąsiedzkim i konfesyjnym.

Film Artura Żmijewskiego "Polak w szafie" jest zapisem dyskusji grupy badaczy po powrocie z terenu i podjętej przez nich „pracy z obrazem” – pokazuje działania warsztatowe prowadzone przez artystę i studentów w Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie.

Pełny raport z badań zostanie opublikowany w książce Joanny Tokarskiej-Bakir Legendy o krwi. Antropologia przesądu, która ukaże się jesienią w wydawnictwie WAB. Rozdział 6 książki został opublikowany w pierwszym tegorocznym numerze kwartalnika „Res Publica Nowa” (1/2007).

Badania terenowe w Sandomierskiem zostały sfinansowane przez Ambasadę Francji w Polsce, Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego i Collegium Civitas w Warszawie. Powstanie filmu wsparła Fundacja im. Stefana Batorego, w ramach Programu dla Tolerancji „To, co wspólne/to, co różne”.

ARTUR ŻMIJEWSKI

Ur. w 1966, w 1995 ukończył Wydział Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, broniąc dyplom w pracowni prof. Grzegorza Kowalskiego.

Tworzy instalacje, obiekty oraz fotografie, jednak przede wszystkim zajmuje się realizacjami video i filmem. Niezależny kurator wystaw zbiorowych (m.in. Ja i AIDS, 1996, cykl wystaw Parteitag, 1997-1999, Sexxx, 2000, Polska, 2002, Wybory.pl, 2005 – z Pawłem Althamerem), redaktor ukazującego się nieregularnie w latach 1992-1998 pisma o sztuce „Czereja”, autor tekstów teoretycznych i krytycznych o sztuce, m.in. opublikowanego w „Krytyce Politycznej” manifestu Stosowane sztuki społeczne (2007) oraz zbioru rozmów z artystami nurtu sztuki krytycznej Drżące ciała (2007).

W 2005 roku reprezentował Polskę na LI Biennale w Wenecji – pokazał tam film Powtórzenie. Współpracuje z warszawską Fundacją Galerii Foksal. Jest autorem m.in. cyklu prac fotograficznych Oko za oko (1998) oraz filmów Berek (1999), KR WP (2000), Na spacer (2001), Lekcja śpiewu (2 części, 2001 i 2002), Rendes-vous (2004).

Rezultatem wyjazdu Żmijeskiego do Izraela w 2003 roku stała się seria filmów, w których wykorzystał metodę dokumentalnej rejestracji rzeczywistości oraz wywiadów, dotykających problemu pamięci, skomplikowanej sytuacji mieszkańców tego państwa, niełatwych relacji polsko-żydowskich (Pielgrzymka - z Pawłem Althamerem, Nasz śpiewnik, Itzik, Lisa). Temat wojny i pamięci porusza też film 80064 (2004).

W ciągu dziesięciu lat w jego twórczości zachodziły bardzo niewielkie zmiany formalne, a tematyka prac ciągle jest bliska zagadnieniom, które sformułował w punkcie wyjścia: „Rzeczy, które uznałem za niemożliwe do wyrzeźbienia starałem się opisać przy pomocy kamery. Film okazał się łatwiejszym medium. Staram się, aby moje filmy były czymś pomiędzy fikcją a dokumentem”.

Czytaj więcej: Mit mordu rytualnego