Żydzi z Żyrardowa: życie – Zagłada – pamięć
Kolejny Czwartek na Tłomackiem z cyklu poświęconego żydowskiej historii miast i miasteczek!
13/02/2025 | Na stronie od 06/02/2025
Źródło: ŻH
Żyrardów – „miasto-fabryka”, polska stolica lnu (do lat 90. XX w.), perła turystyczna zachodniego Mazowsza, modelowy przykład XIX-wiecznej industrialnej zabudowy uznanej za pomnik historii. Przeniesienie tam w latach 30. XIX w. przędzalni lnu Philippe’a de Girarda dało początek nowoczesnej osadzie fabrycznej. Żyrardowskie zakłady stanowiły jeden z wiodących ośrodków przemysłowych w Królestwie Polskim i całej Europie.
Żydzi stanowili istotny element kosmopolitycznej, wieloetnicznej i wielowyznaniowej tkanki miejskiej – obok Polaków, Rosjan, Niemców, Francuzów, Czechów, Anglików, Szkotów czy Irlandczyków. Jaka była ich rola w tej specyficznej społeczności i wkład w materialne i niematerialne dziedzictwo Żyrardowa? Jak kształtowały się relacje między nimi a Polakami oraz pozostałymi mieszkańcami „miasta-fabryki”? Jak wyglądało życie żydowskie w Królestwie Polskim i II RP? Jaki był los żyrardowskich Żydów i Żydów, którzy znaleźli się w Żyrardowie w czasie II wojny światowej, okupacji i Zagłady? Jak pielęgnuje się pamięć o żydowskich sąsiadach?
Na te i inne pytania w ramach kolejnego Czwartku na Tłomackiem poświęconego lokalnym wspólnotom żydowskim poza Warszawą odpowiedzą badaczki historii Żyrardowa i aktywistki pamięci – Bożena Gąsiorowska, dr Justyna Żak-Szwarc i Olga Gitkiewicz.
Bożena Gąsiorowska – lokalna aktywistka pielęgnująca pamięć o żyrardowskich Żydach, twórczyni relacyjnego dialogu z potomkami, popularyzatorka lokalnej historii, autorka i organizatorka edukacyjnych i społecznych projektów, członkini Sieci Forum Dialogu, Ambasadorka Muzeum POLIN, uczy języka polskiego w LO im. S. Żeromskiego w Żyrardowie.
dr Justyna Żak-Szwarc – adiunkt w Zakładzie Edukacji Estetycznej i Studiów nad Kulturą na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego. Autorka książki i artykułów z zakresu muzealnictwa oraz scenariuszy wystaw muzealnych i katalogów, m.in. kuratorka wystawy „Z dziejów miasteczka w kolorze niebieskim. O społeczności żydowskiej Żyrardowa i okolic”. Współpracowała przy kilku projektach dotyczących edukacji o Holokauście oraz historii lokalnej społeczności żydowskiej, m.in. przy projekcie inwentaryzacji cmentarza żydowskiego w Żyrardowie.
Olga Gitkiewicz– dziennikarka, redaktorka, freelancerka. Absolwentka wrocławskiej socjologii i Polskiej Szkoły Reportażu, doktorantka w Zakładzie Historii Pracy i Gospodarki przy Instytucie Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Współpracuje m.in. z tygodnikiem „Polityka” i portalem gazeta.pl, na łamach których publikuje reportaże i teksty historyczne. W czasie pisania książki „Nie hańbi” rzuciła pracę w korporacji i przeprowadziła się z Wrocławia do Żyrardowa. Jej reporterski debiut został znakomicie przyjęty. Otrzymał nominacje do Nagrody Literackiej „Nike”, Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego oraz Nagrody im. Teresy Torańskiej. Kolejny reportaż, „Nie zdążę”, zdobył nagrodę Grand Press w kategorii książka reporterska roku 2020.