Marsz Pamięci 2023 poświęcony oporowi cywilnemu w getcie

Źródło: Żydowski Instytut Historyczny

W piątek 21 lipca o godzinie 18:00, wspólnie wyruszymy z Umschlagplatz trasą "od śmierci do życia", oddając hołd ofiarom wielkiej akcji deportacyjnej z getta warszawskiego do obozu zagłady w Treblince, gdzie w 1942 roku z rąk nazistów zginęło blisko 300 tysięcy Żydów.

Tegoroczny Marsz poświęcony jest oporowi cywilnemu w getcie, a jego zwieńczeniem będzie koncert chóru VRC oraz otwarcie wystawy plenerowej „Korzenie powstania. Opór w getcie warszawskim” na Skwerze Batalionu Harcerskiego AK „Wigry” (pod kinem Muranów).

W 2023 roku już po raz dwunasty ulicami Warszawy przejdzie Marsz Pamięci upamiętniający ofiary warszawskiego getta w 81. rocznicę wielkiej akcji likwidacyjnej, która rozpoczęła się 22 lipca 1942 roku. W tym roku Marsz wyjątkowo zaplanowany jest na piątek 21 lipca.

81 lat temu w okupowanej Warszawie Niemcy rozpoczęli tak zwaną „Grossaktion” – wielką deportację Żydów do obozu zagłady w Treblince. Od 22 lipca do 21 września 1942 roku na Umschlagplatz – placu przeładunkowym przy ulicy Stawki, skąd wyruszały transporty do komór gazowych – w przepełnionych pociągach jadących do obozu i w samej Treblince zamordowali blisko 300 tysięcy Żydów. Jak co roku oddamy hołd ofiarom deportacji.

Tegoroczny Marsz Pamięci poświęcony będzie oporowi w getcie warszawskim, który poprzedził wybuch powstania 19 kwietnia 1943 roku. Wbrew rozpowszechnionemu przekonaniu zryw nie był spontaniczny, poprzedziły go wielomiesięczne przygotowania do walki zbrojnej i lata pracy konspiracyjnej: początkowo organizacje podziemne skupiały się na edukacji, wydawaniu prasy podziemnej i zapewnieniu wsparcia swoim sympatykom – z czasem, gdy pojawiły się pierwsze wiadomości o eksterminacji Żydów na masową skalę, zaczęto myśleć o organizacji oporu zbrojnego.

Marszowi Pamięci towarzyszyć będzie wystawa plenerowa „Korzenie powstania. Opór w getcie warszawskim”, w ramach której zaprezentujemy zwiedzającym różne środowiska działaczy żydowskiego podziemia w trakcie okupacji niemieckiej, ich strategie, sposób działania i dynamikę współpracy. Opowieść osnuta będzie wokół losu kilkorga działaczy i działaczek: przedstawicieli różnych pokoleń i ugrupowań politycznych i środowisk. Chcemy pokazać ich wspólny wysiłek i współpracę, ale też trudności, których ona wymagała.

Marsz wyruszy 21 lipca o godz. 18:00 spod pomnika Umschlagplatz w Warszawie (ul. Stawki 10, róg Dzikiej) i przemierzy symboliczną trasę „od śmierci do życia”, która zakończy się na Skwerze Batalionu Harcerskiego AK „Wigry” (pod kinem Muranów), gdzie odbędzie się otwarcie wystawy „Korzenie powstania” i plenerowy koncertu chóru VRC z programem poświęconym żydowskiemu oporowi.

Marsz Pamięci rozpcoznie się 21 lipca 2023 r. o godz. 18:00

• Trasa: Umschlagplatz –Stawki – Dubois – Zamenhofa – Nowolipki – Andersa
• Na początku wydarzenia wolontariusze będą rozdawać Wstążki Pamięci z imionami, które pod koniec pochodu zostaną przywiązane do elementów wystawy plenerowej „Korzenie powstania”.
• Organizator: Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma

Patronat honorowy:

• Patronat Honorowy nad Marszem Pamięci objął Prezydent m.st. Warszawy.

Partnerzy:

• EMOTL European March of the Living
• Muzeum Getta Warszawskiego
• Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
• Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce
• Jetline

Patronat medialny:

• Onet
• Program II Polskiego Radia
• Rzeczpospolita
• TVN24

Finansowanie:

• Wystawa „Korzenie powstania. Opór w getcie warszawskim” jest finansowana przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszu EOG oraz przez budżet krajowy

Pamiętać na przekór wszystkiemu i mimo wszystko. Relacja z Marszu Pamięci 2023

Autor: Natasza Majewska

Materiał na stronie dodany 23 lipca 2023

Wczoraj ulicami Warszawy przeszedł już po raz dwunasty Marsz Pamięci, którym uczciliśmy ofiary getta warszawskiego w przededniu 81. rocznicy Wielkiej Akcji Deportacyjnej. Od 22 lipca do 21 września 1942 roku Niemcy wywieźli około 300 tysięcy warszawskich Żydów do obozu zagłady w Treblince – tym przemarszem symboliczną trasą od śmierci do życia przywracamy pamięć o zamordowanych. Tegoroczny Marsz poświęciliśmy żydowskiemu oporowi i bohaterom ruchu oporu.

Marsz zgromadził setki uczestników z Warszawy, Polski i Zagranicy. Byli z nami przedstawiciele najwyższych władz państwowych, między innymi Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, Wojciech Kolarski, ambasador Izraela Yacov Livne, wiceprezydentka Warszawy Aldona Machnowska-Góra, przedstawiciele i przedstawicielki korpusu dyplomatycznego, władz samorządowych, instytucji żydowskich, państwowych i samorządowych z Polski i zagranicy. Czujemy głęboki smutek, że po raz pierwszy w Marszu nie szedł prof. Paweł Śpiewak, który był z nami przez tak wiele lat i uczestniczył w Marszach od samego początku.

– 22 lipca 1942 roku odjechało na śmierć do Treblinki 6250 osób. Nikt nie dał hasła do buntu, prezes Rady Żydowskiej popełnił samobójstwo. Ten dzień był dniem religijnego postu Tisza be‑Aw upamiętniającego zburzenie świątyni jerozolimskiej. Zamordowanie setek tysięcy ludzi było zburzeniem tysięcy małych świątyń życia. Myślmy o ofiarach Zagłady, módlmy się, medytujmy, wspominajmy. Może wydawać się, że te dekady, które minęły od czasu wojny zacierają pamięć o ofiarach niemieckiego ludobójstwa w czasie II wojny światowej. Ale my, jako Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma będziemy pamiętać, na przekór wszystkiemu i mimo wszystko – mówiła dyrektor ŻIH Monika Krawczyk.

Tegoroczny, dwunasty już Marsz, poświęciliśmy oporowi w getcie warszawskim. Deportacje z lata 1942 roku były momentem przełomowym dla żydowskiego ruchu oporu, który działał i rozwijał się w getcie od samego początku jego istnienia. Prowadzący ceremonię Łukasz Lewandowski odczytał fragment wspomnień działaczki ruchu oporu Cywii Lubetkin:

„Siedzieliśmy przybici, (...) pogrążeni w rozterce. Co robić? (...) Niektórzy mówili, aby gołymi rękami, kijami, czymkolwiek, co było pod ręką, zaatakować (...). Zorganizujemy masowe demonstracje i nie ustąpimy nawet, gdy Niemcy zaczną do nas strzelać. (...) Sądziliśmy, że być może nasz rozpaczliwy czyn spowoduje, że do świata zewnętrznego dotrze wieść o rzezi”.

Podczas uroczystości głos zabrał także Michel Gourary, dyrektor Europejskiego Marszu Żywych:

– Dwa miesiące temu odeszła moja ukochana mama, a dziedzictwem, które mi przekazała, jest wiedza o dzielnych Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Dziedzictwem, które otrzymałem od ojca, jest wiedza o odwadze bojowników ruchu oporu i partyzantów. Noszę imię mojego dziadka, który przez cztery długie lata był przez nazistów zmuszany do niewolniczej pracy. „Przesłanie Marszu Żywych jest uniwersalne: dotrzeć do korzeni nienawiści, uprzedzeń i nietolerancji, i wyplenić je. Wypowiadać się przeciwko antysemityzmowi, dyskryminacji rasowej i przemocy na tle rasowym, gdziekolwiek się pojawią”. Nigdy znaczy nigdy.

Następnie rabin Icchak Rapoport odmówił modlitwę za zmarłych El male rachamim (Boże pełen miłosierdzia) po hebrajsku i po polsku, po czym Marsz wyruszył spod pomnika Umschlagplatz i przeszedł ulicami Muranowa. Uczestnicy nieśli Wstążki Pamięci, na których były wypisane imiona żydowskich mieszkańców Warszawy.

– W niemieckiej akcji deportacyjnej Warszawa straciła ⅓ swoich mieszkańców – mówiła dyrektor Monika Krawczyk. – Ocenia się, że blisko 300 tysięcy Żydów mieszkających w warszawskiej dzielnicy zamkniętej zostało zamordowanych w obozach śmierci. W dużej mierze nie wiemy, jak się nazywali, dlatego też niesiemy Wstążki Pamięci z wypisanymi imionami, symbolicznie przywracając ich pamięci żywych. Polska pamięta o Zagładzie, Warszawa pamięta o swoich mieszkańcach.

Marsz zakończył się na Skwerze Batalionu Harcerskiego AK „Wigry” przy Kinie Muranów, gdzie do 21 września 2023 można oglądać wystawę plenerowa „Korzenie powstania. Opór w getcie warszawskim”. Wystawa, będąca kobiercem z roślinnością porastającą gruzy warszawskiego getta, opowiada o żydowskim oporze w czasie II wojny światowej. Uczestnicy Marszu pośród kwiatów powiesili Wstążki Pamięci, które będą częścią wystawy aż do jej zamknięcia 21 września 2023 roku.

Na koniec Chór VRC pod batutą Anny Waligóry-Tarnowskiej wykonał cztery pieśni oporu w języku jidysz, które śpiewane były przez mieszkańców getta: „Der hojfzinger fun warszewer getto”, pieśń śpiewaka ulicznego, który przeklina getto i jego twórców; „Warsze”, wezwanie do zemsty, napisane w styczniu 1944 roku, rok po pierwszym akcie zbrojnego oporu w getcie warszawskim; przedwojenną pieśń buntu przeciwko prześladowaniom „In kamf” (W akcji). Ostatnim utworem była pełna nadzieli na istnienie nowego, lepszego świata piosenka „Jung himen” (Hymn młodych), napisana specjalnie dla młodzieży zamkniętej w getcie.

Dziękujemy za to, że po raz kolejny mogliśmy wspólnie uczcić ofiary warszawskiego getta.

Marsz Pamięci 2023, fot. Grzegorz Kwolek, ŻIH (12)

Więcej:

• Marsz Pamięci 2022