POWIETRZE TEMATEM 32. FESTIWALU KULTURY ŻYDOWSKIEJ

28/06/2023 | Na stronie od 19/06/2023

Program 32. Festiwalu Kultury Żydowskiej

To nie przypadek, że cztery podstawowe elementy tworzące nas i nasz świat – ziemia, ogień, woda i powietrze – pojawiają się na samym początku Tanachu, czyli Biblii Hebrajskiej.

Omawiając ich obecność i moc sprawczą w jak najszerzej pojętej kulturze żydowskiej ( a zatem nieograniczonej wyłącznie do kręgu aszkenazyjskiego ), doszliśmy oto do czwartego i ostatniego zarazem – do powietrza.

Trzy podstawowe znaczenia mieszczą się w słowie „powietrze”, które w Tanachu przybiera postać RUAH:

DUCH (Boży) – Ruah Elochim (Ks. Sdz. 6:34, 1 Ks. Sam. 16:14, 1Ks.Krl. 18:12)
ODDECH, OŻYWCZE TCHNIENIE (por. Ks. Ezechiela 37; 5, Hiob 12;10 )
WIATR (Ex. 10;13 Ks. Liczb 11;31 )

RUAH pojawia się w Tanachu blisko 400 razy. Używając przenośni, można by powiedzieć, że Ruah wypełnia sobą cały Tanach, jest tym niewidzialnym, „białym ogniem”, którym na czarnym ogniu była pisana Tora. I o ile Tora porównywana jest do żywiołu wody – stanowi źródło życia każdego bogobojnego Żyda, wlewa się czystym strumieniem do jego umysłu i serca – o tyle Ruah jest ożywczym tchnieniem każdego słowa, ośrodkiem duszy, wewnętrzną energią życia, przestrzenią wolności zarówno pomiędzy żywymi literami Tory, jak i pomiędzy ludźmi. Wyłącznie od nas, od naszej woli skażonej nienawiścią lub pełnej miłosierdzia zależy, co uczynimy ze wspólnym powietrzem, którym oddychamy na równi, „bliźniaczo”, niezależnie od miejsca, religii, polityki, rasy. Prędzej czy później każdy z nas wyzionie swojego ducha, czyż nie warto do tego czasu zadbać o czystość naszych relacji? Zapomnijmy o nieosiągalnej „miłości bliźniego” – wystarczy wzajemny szacunek; żyj/oddychaj i daj żyć/oddychać innym.

Dlatego tworząc Festiwal, poszukujemy w żydowskim świecie wartości wspólnych, elementu łączącego, spoiwa dla naszych odrębnych cech i osobowości. Najwidoczniej są takie, skoro przez 35 lat istnienia Festiwalu, w przestrzeni wzajemnie uznanych wartości lżej jest nam wszystkim oddychać.

Wierzący pociechę znajdują chociażby w Psalmie 104: Kiedy skryjesz Twoje oblicze, trwożą się. Kiedy odbierzesz im ducha, giną i w proch się swój obracają. Kiedy posyłasz im Twego ducha, zostają stworzone i odnawiasz oblicze ziemi. ( Ps. 104; 29-30, tł. Czesław Miłosz )

Szukając tzw. „elementu spójnego”, który zawiera w sobie trzy podstawowe znaczenia słowa RUAH – Duch, Oddech, Wiatr i który jako żydowski „znak” jest czytelny dla ( niemal ) każdego, odwołujemy się w tym roku pojęcia/instrumentu, którego dźwięk – za sprawą świadomości oddechu – wyraża zarówno Ruah Elohim, Obecność Bożą, oraz naszą ludzką, tyleż ułomną, co bezcenną obecność, a za sprawą powietrza/wiatru dociera i przenika w najodleglejsze zakątki ludzkiej duszy i jego świata.

Tym słowem/obrazem/instrumentem jest SZOFAR.

Podobnie, jak szofar, FKŻ jest instrumentem naszej świadomości. Ożywiają go oddech, duch i wiatr.

Festiwal Kultury Żydowskiej w Krakowie głosi chwałę Izraela; biblijnego i współczesnego. I na tyle, na ile pozwala nam nasza wiedza, umiejętności i możliwości, jest niewielką, ale wspólną przestrzenią, w której Izrael spotyka się z Diasporą, a świat żydowski dopełnia się.

Od świadomości siebie, od siły i głębi oddechu, umiejętności duchowego zestrojenia, niczym niezmąconych intencji zależy moc i nieskazitelność dźwięków, które już od 35 lat posyłamy w świat. I od powietrza całego Izraela, ono bowiem ożywia dźwięk na podobieństwo duszy, która ożywia ciało.

Janusz Makuch twórca i dyrektor FKŻ

W programie m.in.

Yossi Klein Halivi
- WOJNA O DEMOKRATYCZNY IZRAEL (EN/PL) 29.06.2023 - 14:00 / Namiot FKŻ, ul. Józefa 36
  Każdego dnia przez ostatnie pół roku setki tysięcy Izraelczyków wychodziło na ulice protestując przeciwko rewolucji w sądownictwie wprowadzanej przez rząd premiera Netanyahu. Jakie są korzenie tego zadziwiającego ruchu protestacyjnego, skąd pochodzi jego wsparcie i jakie są jego szanse na sukces?
- JAK SYJONIZM OCALIŁ ŻYDÓW W 1945 ROKU (EN/PL
  30.06.2023 - 14:00 / Namiot FKŻ, ul. Józefa 36
  Holokaust był zmultiplikowanym atakiem na naród żydowski: fizycznym, emocjonalnym, psychicznym, duchowym. Syjonizm dostarczył precyzyjnej odpowiedzi na każde z tych wyzwań. Badając kulturę syjonistyczną stworzoną przez ocalałych z Holokaustu w obozach dla przesiedleńców w Niemczech po wojnie, izraelski pisarz Yossi Klein Halevi dzieli się swoimi spostrzeżeniami z mającej się ukazać książki „Mądrość żydowskiego przetrwania”.
Rabin Boaz Pash
- POMIĘDZY POWIETRZEM I ŚWIATŁEM (PL/EN)
  29.06.2023 - 16:00 / Namiot FKŻ, ul. Józefa 36
  Tylko jedna litera – hebrajska litera YUD, rozróżnia powietrze (po hebrajsku AVIR) i światło (Or, jw.). Skąd się wzięła litera yud i co oznacza? Czy jest to „duch Boży [który] unosił się nad powierzchnią wód”? Czym jest powietrze, które „zawiera” światło? W jaki sposób światło tworzy wokół siebie powietrze?
  Opowiemy nieco o Rabinie Szymonie Bar Yochay, który „dostrzegł wewnętrzny blask litery yud”, niewysłowioną mądrość, która poprzedzała Stworzenie na trzydziestu dwóch Ścieżkach. Porozmawiamy trochę o Yud, pierwotnej mądrości jako elemencie łączącym wymiar przestrzeni (powietrze lub AVIR) z wymiarem światła (dusza lub OR).
  Dowiemy się w skrócie o kabalistycznej metodzie ich łączenia i odkrywania w tych elementach boskiej esencji i jednocześnie ludzkiej treści.
- STRUKTURA CZASOPRZESTRZENI: RÓWNOWAŻYĆ CZY ZAŁAMYWAĆ? (PL/EN)
  02.07.2023 - 12:00 / Namiot FKŻ, ul. Józefa 36
  Kabała nie jest nauką i nie próbuje opisać rzeczywistości fizycznej, ale rzeczywistość duchową.
  Wielka zagadka współczesnej fizyki dotycząca struktury czasu i przestrzeni niepokoiła także mędrców Kabały, którzy starali się odpowiedzieć na nią swoimi własnymi metodami myślenia czyli postrzeganie poprzez Boski pryzmat, że cały wszechświat jest częścią Boga.
  Przyjrzymy się, jak Kabała to robi i czego możemy się nauczyć z konsekwencji fizyki fizycznej i kabalistyczno-duchowej „fizyki”.
Monika Krajewska
- Z TEJ STRONY TCHNIENIE ŻYCIA (PL/UA)
  30.06.2023 - 10:00 / Namiot FKŻ, ul. Józefa 36
  „Mizrach” to po hebrajsku „wschód”. Tak nazywa się też tablica wieszana na wschodniej ścianie synagogi lub domu dla oznaczenia wschodniego kierunku i symbolicznego zwrócenia się ku Jerozolimie. Dlatego często była na niej kaligrafowana czy wycięta hebrajska zawarta w tytule sentencja ze słowem ruach, a ruach to wiatr, powiew, duch, tchnienie… Mizrachy były najczęściej wycinane i malowane na pergaminie i papierze, były też z drewna, szkła i metalu. Zapraszamy na prezentację przykładów dawnych mizrachów, po której stworzymy własny mizrach, łącząc twórczo typowe dla tej sztuki symbole i wersety.
  Pierwszego dnia proponuję technikę kolażu ze skrawków papieru, fotografii, reprodukcji, kaligrafii itp.; drugiego dnia –technikę wycinanki, która szczególnie rozkwitła wśród Żydów Europy Wschodniej w XIX wieku.
  Bezpłatne wejściówki do pobrania na 32.jewishfestival.pl; liczba miejsc ograniczona (25 osób)
Rabin Avi Baumol
- NASZE DUSZE I NASZE DUCHY: POZNAWANIE ISTOTY BOŻEGO STWORZENIA (EN)
  28.06.2023 - 14:00 / JCC Krakow, ul. Miodowa 24
  Tora zawiera różnorakie terminy opisujące siłę życia, którą mają wszystkie Boże stworzenia. Czasem mowa o duszy, czasem o duchu. Zajmiemy się wieloma przykładami Boskiego stworzenia, dzięki temu będziemy mogli je rozróżnić i dzięki temu zrozumieć naszą naturę i ostateczną misję.
  wykład rabina Aviego Baumola
Geneviève Zubrzycki, prowadzenie: Jakub Nowakowski
- RESURRECTING THE JEW: NATIONALISM, PHILOSEMITISM, AND POLAND’S JEWISH REVIVAL
  30.06.2023 - 15.00 / Żydowskie Muzeum Galicja, ul. Dajwór 18
  Spotkanie autorskie (EN / PL)
  Od początku XXI wieku Polska doświadczyła niezwykłego procesu odrodzenia życia żydowskiego charakteryzującego się odbudową społeczności żydowskiej oraz wzrostem zainteresowania tematyką żydowską wśród Polaków nie mających żydowskiego pochodzenia. Muzyka klezmerska, restauracje z żydowską kuchnią, a także festiwale kultury żydowskiej zyskały na popularności, z kolei nowe muzea, miejsca pamięci, programy studiów uniwersyteckich i placówki badawcze zajmujące się Zagładą skupiają się na historii stosunków polsko-żydowskich przed Zagładą, w jej trakcie i po niej. W „Resurrecting the Jew” Geneviève Zubrzycki analizuje ten proces i pyta o to, czym jest próba przywrócenia kultury żydowskiej w kraju, w którym zamordowano 3 miliony Żydów.
  Książka powstała w wyniku dekady badań z nurtu obserwacji uczestniczącej prowadzonych w organizacjach żydowskich w Polsce, podczas wyjazdu w ramach programu Birthright, w którym uczestniczyli młodzi polscy Żydzi, a także ponad stu przeprowadzonych wywiadów z polskimi Żydami i Polakami zaangażowanymi w odrodzenie życia żydowskiego. „Resurrecting the Jew” to głęboka analiza życia żydowskiego we współczesnej Polsce.
  Geneviève Zubrzycki – profesorka socjologii we Frankel Center for Judaic Studies Uniwersytetu stanu Michigan, gdzie kieruje także jednostkami naukowymi Weiser Center for Europe and Eurasia oraz Copernicus Center in Polish Studies. W 2021 roku Zubrzycki otrzymała stypendium Guggenheima. Jest laureatką wielu nagród, m.in. za książkę „Krzyże w Auschwitz. Tożsamość narodowa, nacjonalizm i religia w postkomunistycznej Polsce”. Jej najnowsza książka, „Resurrecting the Jew: Nationalism, Philosemitism, and Poland’s Jewish Revival” („Zmartwychwstanie Żyda. Nacjonalizm, filosemityzm i odrodzenie życia żydowskiego w Polsce”) jest analizą odrodzenia życia żydowskiego w postkomunistycznej Polsce oraz fascynacji Polaków nie mających żydowskiego pochodzenia kulturą żydowską.