Zagłada Żydów. Studia i Materiały Nr 17 (2021)

Źródło: Zagłada Żydów. Studia i Materiały

(Abstrakt)

Tematem przewodnim nowego tomu czasopisma „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” są kicz holokaustowy i nadużycia w przedstawianiu Zagłady. W debacie zabrali głos uczeni reprezentujący różne dziedziny nauki i ukazujący problem z wielu perspektyw. W tomie znalazły się między innymi teksty analizujące obraz Zagłady w grach komputerowych i mediach społecznościowych, a także w literaturze pięknej.

Odrębny blok materiałów dotyczy twórczości Artura Żmijewskiego i jego filmu Berek, który stał się przedmiotem gorących dyskusji i został uwikłany w gry polityczne. Na łamach „Zagłady Żydów” po raz pierwszy prezentujemy unikatową kolekcję zdjęć zrobionych podczas realizacji Berka.

Poza tematem przewodnim numer zawiera między innymi nowy głos w dyskusji o postawach policji granatowej wobec Żydów, wyniki badań na temat powojennego plądrowania terenu obozu zagłady w Treblince oraz artykuł o losach Romów i Sinti przesiedlonych do łódzkiego getta.

Od Redakcji

Redakcja

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 13-15

(Abstrakt)

W chwili gdy piszemy te słowa, w Polsce zachodzą liczne niepokojące zjawiska. W Kaliszu w Święto Niepodległości spalono Statut kaliski, skandowano hasło „Śmierć Żydom!” i gloryfikowano antysemicką czystkę z Marca 1968. Reakcja władz miasta, a przede wszystkim prokuratury i policji była nieadekwatna i dramatycznie spóźniona, co więcej, została podjęta pod presją ze strony części mediów i głosów z zagranicy. Władze państwowe, tym razem odrzucając pozory, wsparły organizatorów Marszu Niepodległości głoszących hasła nietolerancji wobec różnych grup społecznych i odwołujących się do przedwojennej skrajnej prawicy. Kryzys na granicy polsko-białoruskiej pociąga za sobą śmierć uciekinierów z krajów ogarniętych konfliktami wewnętrznymi i wojnami, pragnących przedostać się do Europy Zachodniej. Dotyka to również dzieci, którym odmawia się nie tylko możliwości czasowego schronienia na terenie RP, lecz także pomocy humanitarnej. Uciekinierzy stają się nierzadko obiektem brutalnego traktowania. Wprowadzenie na obszarze nadgranicznym stanu wyjątkowego, a następnie rozciągnięcie jego rygorów na kolejne miesiące uniemożliwia informowanie opinii publicznej i utrudnia działania pomocowe podejmowane przez organizacje społeczne i osoby prywatne. Piszemy o tym wszystkim, gdyż nie sposób pominąć milczeniem tej rażącej sprzeczności w polityce władz. Z jednej strony wspierają one finansowo skrajnych nacjonalistów, siejących nietolerancję, antyimigranckie fobie i antysemityzm, a także zamykają granice przed uciekinierami, z drugiej zaś przez różne agendy i instytucje państwowe intensywnie promują skrajnie uproszczony obraz stosunków polsko-żydowskich w okresie drugiej wojny światowej, eksponując pomoc niesioną Żydom przez Polaków ...

Afektywny kicz holokaustowy

– wprowadzenie Jacek Leociak, Marta Tomczok

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 17-43

(Abstrakt)

Artykuł podejmuje problematykę różnego typu nadużyć w przedstawianiu Zagłady w literaturze, sztuce, a także w muzyce. Kicz jest zarówno wszechobecny, jak i niezwykle trudny do zdefiniowania, a kiczu holokaustowego nie należy oddzielać od kiczu jako kategorii ogólnej. Nierozstrzygnięte zostaje pytanie, czy można w ogóle mówić o stosowności/niestosowności przedstawienia Zagłady i gdzie szukać wyznaczników, norm, kryteriów. Granice między jawnym nadużyciem a artystycznie usprawiedliwioną prowokacją bywają niekiedy trudne do wyznaczenia, podobnie jak granice między eksperymentem estetycznym, który ma pogłębić poznawczy walor przedstawienia, a trikiem obliczonym na sukces komercyjny. Przedstawienie Zagłady mieści się w polu napięć między „etyczną treścią a literacką formą”, jak ujmuje to Berel Lang. Autorzy artykułu proponują spojrzenie na kicz holokaustowy z perspektywy kategorii afektu, wskazując na różne przykłady stosowania technik narracyjnych, wytwarzających u odbiorców emocje o wysokim stopniu intensywności, które jednak eksponują samego autora, jego ego pisarskie, jego stan uczuciowy, jego zatroskanie czy przerażenia. Świat przedstawiony Zagłady staje się pretekstem, tłem czy dekoracją dla ukazania „holokaustowych przeżyć” samego pisarza czy poety. Ten rys narcystyczny wydaje się jednym z najbardziej wyrazistych przejawów współczesnego kiczu holokaustowego. Analizy autorów prowadzą też do wniosku, że kicz holokaustowy należy rozpatrywać poza etyką i estetyką, jako narzędzie wpływu i oddziaływania społecznego.

In Memoriam

Jan Jagielski 1937-2021

Marta Janczewska

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 47-50

(Abstrakt)

17 lutego 2021 r. zmarł Jan Jagielski – nasz Przyjaciel i członek Rady Naukowej naszego pisma.

Chyba każdy spośród współczesnych badaczy historii polskich Żydów spotkał prędzej czy później na swojej drodze Pana Janka, człowieka legendę, człowieka instytucję. I każdy trafiał do dużego pokoju w Żydowskim Instytucie Historycznym, zastawionego pod sam sufit regałami z setkami segregatorów. W każdym z nich – dziesiątki zdjęć dokumentujących materialne życie polskich Żydów: nieistniejące już synagogi, cmentarze, powojenne upamiętnienia. Na wprost drzwi, za masywnym biurkiem Pan Janek, zawalony dokumentami, porządkował kolejną partię zdjęć…

Studia

Po co dzisiaj jest Zagłada, czyli poetycki survival

Marta Tomczok

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 53-72

Fetyszyzacja autentyczności – casus muzeum-miejsca pamięci

Justyna Kowalska-Leder

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 73-98

Zwykła organizacja, nadzwyczajna przemoc państwowa. Polska policja granatowa a Zagłada we wschodniej części dystryktu krakowskiego

Tomasz Frydel

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 99-138

Żydzi w sowieckich oddziałach partyzanckich na północno-wschodnich terenach Drugiej RP 1941–1944 – zarys problematyki

Magdalena Semczyszyn

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 139-171

Na polach Treblinki. Profanacja terenów po obozie śmierci w świetle relacji i dokumentów

Michał Kowalski

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 172-201

Co widać zaraz po wojnie? Zapomniane obrazy Zagłady z lat czterdziestych

Jan Borowicz

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 202-228

Gdy Fajga porzuciła Tadeusza. Wojenne związki ocalałych po Zagładzie

Natalia Aleksiun

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 229-260

Sylwetki

Feliks Tych. Historyk (ocalały z) Zagłady

Tomasz Sierwierski

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 263-284

Materiały

Tak niewiele wiem [Aneks:] List Anny Lorenc napisany w więzieniu w Tarnopolu

Krystyna Hartman

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 287-294

„Choć klimat jest dobry…” Polscy Żydzi internowani na Jamajce w latach 1942–1945

Agnieszka Haska

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 295-309

Zagłada ludności żydowskiej i polskiej w Miechowie widziana oczyma nastolatka. Nieopublikowane wspomnienia Andrzeja Wędzkiego z lat 1939–1945

Wojciech Mądry

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 310-325

Z warsztatów badawczych

Igraszki z symboliką Zagłady. Seria gier komputerowych „Wolfenstein” jako studium przypadku cyfrowych reprezentacji Zagłady

Johannes Breit, Lukas Meissel

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 329-357

Yolocaust: kapitalizm platform a cyfrowe praktyki upamiętniania Zagłady

Tomasz Łysak

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 358-375

Zagłada (nie) dla dzieci. Nadużycia w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku

Krzysztof Rybak

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 376-398

Powojenne fotografie z obozów śmierci jako specyficzna odmiana ikonografii Zagłady i przykład fotografii forensycznej. Przypadek Bełżca i Treblinki

Agata Jankowska

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 399-419

Pamięć wielokierunkowa i agoniczna a polityka pamięci

Katarzyna Chmielewska

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 420-434

W poszukiwaniu lokalnej pamięci o Zagładzie. Przypadek upamiętniania społeczności żydowskich w mniejszych miejscowościach we współczesnej Polsce

Marta Duch-Dyngosz

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 435-462

Obóz cygański w getcie łódzkim (1941–1942)

Andrzej Grzegorczyk

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 463-485

Śladami nieznanych przedwojennych żydowskich kolekcjonerów i właścicieli dzieł sztuki

Nawojka Cieślińska-Lobkowicz

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 486-522

Małe formy

Skrzypce w Auschwitz

Maria Sławek

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 629-630

Punkty Widzenia

Zbyt mała, by być (tak) dużą. Rozważania na marginesie polskiej edycji krytycznej Mein Kampf Adolfa Hitlera

Katarzyna Kuczyńska-Koschany

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 525-547

Książki pod specjalnym nadzorem [Mirosław Tryczyk, Miasta śmierci i Drzazga; Paweł Piotr Reszka, Płuczki]

Piotr Forecki

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 548-565

Elementy obrazu może błędne, ale całość najpewniej prawdziwa. Jedwabne, Radziłów, Wąsosz… [Mirosław Tryczyk, Miasta śmierci]

Marcin Kula

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 566-580

Szuflada z dokumentami [Czarna księga, red. Wasilij Grossman, Ilja Erenburg, oprac. Joanna Nalewajko-Kulikov]

Marcin Kula

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 581-594

Czy autor powinien być katonem? [Michał Wójcik, Zemsta]

Paweł Smoleński

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 595-598

Upamiętnienia Zagłady

Zachować decorum. Nowa ekspozycja stała w Muzeum i Miejscu Pamięci w Sobiborze

Zofia Wóycicka

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 633-648

Pomiędzy niepamięcią a pamięcią ekskluzywną. Współczesny Rzeszów wobec swojej żydowskiej przeszłości

Krzysztof Malicki

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 649-669

Omówienia

Nowe geografie, podmioty i media w studiach nad Zagładą. A Companion to the Holocaust

Aleksandra Ubertowska

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 673-681

Recenzje

Lament nad Izbicą: Rafał Hetman, Izbica, Izbica [Antoni Sułek]

Antoni Sułek

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 685-692

Nasza polska gorączka złota: Paweł Piotr Reszka, Płuczki [Anna Bikont]

Anna Bikont

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 693-698

Tomasz Żukowski, Pod presją. Co mówią o Zagładzie ci, którym odbieramy głos [Bartłomiej Krupa]

Bartłomiej Krupa

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 699-707

Polemika z recenzją Bartłomieja Krupy [Tomasz Żukowski]

Tomasz Żukowski

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 708-719

Jan Borowicz, Pamięć perwersyjna. Pozycje polskiego świadka Zagłady [Tomasz Żukowski]

Tomasz Żukowski

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 720-724

Joanna Ostrowska, Oni, Homoseksualiści w III Rzeszy [Piotr Chruścielski]

Piotr Chruścielski

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 725-729

Jacek Andrzej Młynarczyk, W cieniu Zagłady. Losy kieleckich Żydów w czasie drugiej wojny światowej [Adam Puławski]

Adam Puławski

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 730-736

Franziska Bruder, Das eigene Schicksal selbst bestimmen. Fluchten von Juden aus den Deportationszügen in die Vernichtungslager der „Aktion Reinhardt” in Polen [Daniel Logemann]

Daniel Logemman

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 737-743

Lidia Zessin-Jurek, Katharina Friedla (red.), Syberiada Żydów polskich. Losy uchodźców z Zagłady [Andrzej Żbikowski]

Andrzej Żbikowski

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 744-748

Sebastian Piątkowski (oprac.), Relacje o pomocy udzielanej Żydom przez Polaków w latach 1939–1945, t. 1–4 [Aleksandra Bańkowska]

Aleksandra Bańkowska

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 749-752

Dorota Sula, Żydzi polscy w Konzentrationslager Gross-Rosen [Anna Ziółkowska]

Anna Ziółkowska

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 753-758

Karolina Sulej, Rzeczy osobiste. Opowieść o ubraniach w obozach koncentracyjnych i zagłady [Joanna Ostrowska]

Joanna Ostrowska

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 758-762

Piotr M.A. Cywiński, Auschwitz. Monografia Człowieka [Piotr Filipkowski]

Piotr Filipkowski

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 764-770

Joanna Beata Michlic, Piętno Zagłady. Wojenna i powojenna historia oraz pamięć żydowskich dzieci ocalałych w Polsce [Agnieszka Witkowska-Krych]

Agnieszka Witkowska-Krych

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 771-774

Frank Bajohr, Axel Drecoll, John Lennon (red.), Dark Tourism. Reisen zu Stätten von Krieg, Massengewalt und NS-Verfolgung [Alexander Walther]

Alexander Walther

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 775-779

Svenja Bethke, Dance on the Razor’s Edge:Crime and Punishment in the Nazi Ghettos [Gabriel N. Finder]

Gabriel Finder

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 780-783

Sara Kadosh, We Think of you as an Angel: Shaul Weingort and the Rescue of Jews During the Holocaust [Agnieszka Haska]

Agnieszka Haska

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 784-787

„Zbadane, ujawnione i wyjaśnione”: o metodzie śledczej w badaniach fotografii Holokaustu: Wendy Lower, The Ravine: A Family, a Photograph, a Holocaust Massacre Revealed [Roma Sendyka]

Roma Sendyka

Jolanta Ambrosewicz-Jacobs, Islands of Memory. The Landscape of the (Non)Memory of the Holocaust in Polish Education from 1989 to 2015 [Katarzyna Stec]

Katarzna Stec

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 805-810

Gabriel N. Finder, Alexander V. Prusin, Justice behind the Iron Curtain: Nazis on Trial in Communist Poland; Andrew Kornbluth, The August Trials: The Holocaust and Postwar Justice in Poland [Katarzyna Person]

Katarzyna Person

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 811-815

Literatura jako strategia przetrwania. Przypadek Węgier: Kinga Piotrowiak-Junkiert, Od idylli do ironii. Literatura węgierska wobec Zagłady w latach 1944–1948 [Jag Jagoda Budzik

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 816-820

Elisa-Maria Hiemer, Autobiographisches Schreiben als ästhetisches Problem. Jüdische Vielfalt in der polnischen und deutschen Gegenwartsliteratur [Grażyna Krupińska]

Grażyna Krupińska

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 821-825

Wokół Berka Artura Żmijewskiego

Nie dać zapomnieć

Galit Eilat

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 601-605

„Berek jest głosem o niemocy wobec okrucieństwa; pragnieniem, by Zagłada się nie wydarzyła”. Z Arturem Żmijewskim rozmawiają Jacek Leociak i Adam Mazur

Jacek Leociak, Adam Mazur, Artur Żmijewski

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 606-618

Fotografie z Berka

Artur Żmijewski

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (w przygotowaniu) (2021), strony: 619-626