Upamiętnienie Archiwum Ringelbluma

Źródło: Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce

19 kwietnia, w 78. rocznicę powstania w getcie warszawskim, Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce przekazało warszawiakom Upamiętnienie Archiwum Ringelbluma przy ul. Nowolipki 28, składając tym samym hołd bohaterom grupy Oneg Szabat, twórcom Podziemnego Archiwum Getta Warszawy, jednego z największych świadectw cywilnego i intelektualnego oporu podczas II wojny światowej.

Pierwszą część Archiwum odnaleziono w ruinach budynku przy Nowolipki w 1946 r., drugą w 1950 r. Od tego czasu Archiwum, zawierające ponad 35,000 stron dokumentów, znajduje się pod opieką Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce w depozycie Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma. W 1999 r. Archiwum zostało wpisane przez UNESCO na Listę "Pamięć Świata" jako zabytek światowego dziedzictwa.

Upamiętnienie Archiwum Ringelbluma, autorstwa Łukasza Mieszkowskiego i Marcina Urbanka, pojawia się na mapie Warszawy dzięki partnerstwu Stacji Muranów, Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce, Społecznego Komitetu Upamiętnienia Archiwum Ringelbluma, ponad 40 darczyńców z Polski i świata oraz wielu innych ludzi, którzy dołożyli wszelkich starań, aby godnie upamiętnić bohaterów grupy Oneg Szabat.

Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Kulturalnych „Stacja Muranów” razem z Komitetem Upamiętnienia Archiwum Ringelbluma przeprowadziły działania administracyjne w Urzędzie Dzielnicy Wola, umożliwiające realizację Upamiętnienia. Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce odpowiadało za zebranie środków na budowę Upamiętnienia oraz za cały proces realizacji.

Zapraszamy na Nowolipki 28!

Oneg Szabat

– (hebr. Radość [Rozkosz] Soboty; jid. Ojneg Szabes) – kryptonim Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego kierowanego przez Emanuela Ringelbluma w latach 1940–1943.

Źródło: Wirtualny Sztetl

Ringelblum rozpoczął gromadzenie świadectw codziennego życia warszawskich Żydów w październiku 1939, od maja 1940 r. pomagał mu w tej pracy młody historyk rabin Szymon Huberband. Po zamknięciu getta w październiku 1940 r. ekipa Ringelbluma postanowiła rozszerzyć działalność i włączyć do zbierania materiałów literatów, historyków i działaczy społecznych. Korzystano z pomocy finansowej Jointu.

Współpracowali z Oneg Szabat m.in. Hersz Wasser (sekretarz), Menachem Mendel Kon (skarbnik), Eliasz Gutkowski, Abraham Lewin, Szachno Sagan, Icchak Giterman, Aleksander Landau, Daniel Guzik i Szmul Bresław. Zbierano dokumenty i obwieszczenia władz okupacyjnych, prywatne zapiski i wspomnienia, relacje przesiedleńców, teksty literackie, programy imprez kulturalnych, podziemną prasę. Prowadzono także ankiety socjologiczne dotyczące wybranych zagadnień, m.in. oporu cywilnego ludności żydowskiej, a od 1942 r. gromadzono wszelkie informacje na temat zagłady skupisk żydowskich.

Efektem były dwa raporty o zagładzie polskich Żydów przekazane na początku 1943 r. polskiemu rządowi emigracyjnemu w Londynie. Informowały m.in. o morderstwach w Chełmnie nad Nerem i Treblince oraz masowej deportacji Żydów z Warszawy. Zgromadzone materiały członkowie Oneg Szabat zakopali w metalowych pudłach i bańkach od mleka w piwnicach warszawskich domów w sierpniu 1942 oraz marcu i kwietniu 1943 roku. Pierwsza i druga część archiwum zostały odkopane po wojnie, trzecia przepadła bezpowrotnie. Zostały zdeponowane w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie.

Andrzej Żbikowski

Za: Tomaszewski J., Żbikowski A., Żydzi w Polsce. Dzieje i kultura. Leksykon, Warszawa 2001.