Dziś papież odprawi w Bagdadzie Mszę św. w rycie chaldejskim

Źródło: Stacja7

Program papieskiej pielgrzymki do Iraku

Ks. Józef Naumowicz

Po raz pierwszy papież Franciszek odprawi mszę św. w rycie chaldejskim: w Bagdadzie w katolickiej katedrze chaldejskiej św. Józefa w sobotę 6 marca. To jeden z wielu obrządków liturgicznych znanych w tym kraju. I, można powiedzieć, najważniejszy, biorąc pod uwagę fakt, że Chaldejski Kościół Katolicki od wieków stanowi największą wspólnotę chrześcijańską na terenach między rzekami Tygrysem i Eufratem, nad którymi leży obecny Irak. Swą nazwą nawiązuje do historycznej tradycji tego regionu, należącego niegdyś, przynajmniej w części, do Chaldejczyków (Chaldejczykiem był Abram, który wyszedł z Ur Chaldejskiego – dziś południe Iraku – by stać się Abrahamem i ojcem narodów).

Jest to jedna z najstarszych liturgii wschodnich, jeśli ją porównać z innymi rytami orientalnymi, ma stosunkową prostą formę. Rzymski katolik z łatwością w niej się odnajdzie, odczytując bez trudu jej strukturę i poszczególne elementy. Zachwyci się także jej pięknem i głębią.

Ciekawe, że chociaż jest to jedna z najstarszych liturgii wschodnich, jeśli ją porównać z innymi rytami orientalnymi, ma stosunkową prostą formę. Rzymski katolik z łatwością w niej się odnajdzie, odczytując bez trudu jej strukturę i poszczególne elementy. Zachwyci się także jej pięknem i głębią.

Wejdźmy najpierw do wnętrza bagdadzkiej katedry, typowego kościoła chaldejskiego. Wygląda jak duża sala bez wewnętrznych filarów. Ołtarza nie oddziela ikonostas, jak w innych obrządkach wschodnich czy prawosławnych. W głębi absydy widnieje typowy chaldejski krzyż w formie krzyża życia, bez tzw. pasyjki. Na ścianach nie ma ikon czy innych świętych obrazów. Wyjątkiem są trzy nowe, kolorowe obrazy: na jednym św. Józef, patron katedry, z małym Jezusem na ręku, na drugim Maryja także z Jezusem na ręku i u góry Ostatnia Wieczerza.

Przestrzeń katedry jest tak zaaranżowana, aby zachować zwyczajowe części kościołów chaldejskich i syryjskich. W przedniej części nawy znajduje się odpowiednik naszego prezbiterium. Wchodzi się tam po stopniach. Na pierwszym stopniu, pośrodku, stoi pulpit, zwany Golgotą. Od niego zaczyna celebrans sprawowanie Mszy Świętej i przy nim odbywa się cała Liturgia Słowa. Obok pulpitu przygotowane jest obszerne miejsce dla chóru (w kościołach chaldejskich nie ma organów ani „chóru” w tylnej części świątyni). Po kolejnych stopniach wchodzi się do właściwego prezbiterium, nazywanego „sanktuarium”, które jest zarezerwowane wyłącznie dla duchownych. Do niego celebransi wchodzą dopiero na ofiarowanie darów, czyli po Liturgii Słowa. Pośrodku sanktuarium znajduje się wolnostojący, ołtarz główny, a drugi, na którym znajduje się „przybytek” – nasze tabernakulum, przylega do ściany apsydy.

W liturgii można usłyszeć kilka języków orientalnych. W ostatnich miesiącach watykańskie kongregacje zatwierdziły nowy oficjalny mszał chaldejski, przygotowany w czterech językach: syriackim, aramejskim, arabskim i angielskim (ten ostatni używany zwłaszcza w parafiach chaldejskich za Oceanem). Znane są także wersje tego mszału po włosku czy francusku. Papież ma zatem kilka języków do wyboru. Natomiast melodyjne, poruszające śpiewy dialogowanych psalmów i modlitw, jakie wykonują diakoni, kantorzy, chór czy wszyscy wierni, będzie można usłyszeć w językach orientalnych. Szaty liturgiczne duchownych są skromne, nie tak bogate jak w innych rytach wschodnich. Zbliżone są do obecnie używanych kap celebransów katolickich i ozdobione motywem krzyża w górnej części.

W liturgii chaldejskiej, podobnie jak w obrządku łacińskim czy ormiańskim, używa się chleba przaśnego, niekwaszonego, dlatego przygotowanie darów, które stanowi rozbudowaną część wstępną w liturgiach orientalnych i prawosławnych, ma skromną formę i dokonuje go przed samą Mszą Świętą celebrans lub diakon.

Liturgię otwierają modlitwy kapłana, a także krótkie psalmy odmawiane w formie dialogowanej celebransa i ludu oraz diakona i ludu. W tej części, jeszcze przed czytaniami biblijnymi, zawsze uroczyście śpiewa się trzykrotnie trishagion czyli „Święty Boże, Święty Mocny, Święty a Nieśmiertelny, zmiłuj się nad nami”.

Po homilii ma miejsce ofiarowanie chleba i wina na głównym ołtarzu, a po nim celebrans schodzi przed ołtarz, staje twarzą do ludu, wyciąga do góry ręce i rozpoczyna „Wierzę w Boga Ojca”, wierni wstają i odmawiają wyznanie wiary.

Centralną część stanowi kanon eucharystyczny – Anafora Apostołów Addaja i Mariego, zawierająca głębokie medytacyjne modlitwy, łącznie z tzw. opisem ustanowienia eucharystii, wezwaniami do Ducha Świętego i modlitwami wstawienniczymi. Przed komunią świętą jest ma miejsce uroczysta modlitewna adoracja Ciała i Krwi Jezusa oraz prośby o przebaczenie grzechów, by można było czystym sercem przyjąć Chrystusa.

Liturgia chaldejska, nawet jeśli ma stosunkowo prostą formę, jest bardzo żywa, wciągająca od udziału w niej, medytacyjna, ale także bardzo aktualna, o czym świadczy chociażby jedna z modlitw starożytnej Anafory Addaja i Mariego: „O Chryste, pokoju niebiańskich istot i ciszy ziemskich stworzeń, spraw, aby Twój pokój i radość zapanowały na czterech krańcach ziemi, a zwłaszcza w Twoim Świętym Kościele. Rozprosz lud podzielony duchem wojny, aby na ziemi zapanował pokój w całej czystości i bojaźni Bożej”.