Kształt tragedii

Źródło: "Tygodnik Powszechny"

Małgorzata Kordowicz 22 lutego 2021

Aborcja w Biblii?! To prawda, że nie ma na jej kartach bezpośrednio mowy o umyślnym wywołaniu poronienia, ale nie oznacza to, że nie znajdujemy fragmentów, które rzucają nieco światła na tę kwestię. Oto moje tłumaczenie Wj 21, 22-25: „Jeżeli bijący się mężczyźni spowodują obrażenia ciała ciężarnej kobiety, która poroni, ale nie dojdzie do tragedii [hebr. ason] – [sprawca] zostanie ukarany, gdy mąż kobiety zgłosi roszczenia wobec niego, i zapłaci (dosł. „da”) on według decyzji sędziów. Jeśli jednak dojdzie do tragedii: dasz życie za życie, oko za oko, ząb za ząb, rękę za rękę, nogę za nogę, oparzenie za oparzenie, ranę za ranę, siniaka za siniaka”.

Kanoniczny komentator nie pozostawia żadnych niedomówień: „tragedia” oznacza w tym przypadku śmierć kobiety. Gdy do niej nie dojdzie, sprawca ma zapłacić za płód, którego cenę ustala się szacując, za ile można by sprzedać tę kobietę na targu niewolników w dwóch przypadkach: gdyby była w ciąży lub nie. Ciężarna niewolnica jest warta więcej, ponieważ urodzi nabywcy kolejnych niewolników. Wysokość odszkodowania jest oczywiście różnicą cen niewolnicy będącej i niebędącej w ciąży. Spieszę dodać, że ta procedura – opisana w Talmudzie – nie uwłaczała specjalnie godności kobiety, albowiem była ona powszechnie stosowana przez rabinów do ustalania wysokości odszkodowania w przypadku spowodowania trwałego kalectwa drugiego człowieka.

Według prawa biblijnego nie można wykupić się z kary za nieumyślne spowodowanie śmierci. W naszym źródle jest mowa o wypadku, dowiadujemy się więc z niego, że – w ramach tego systemu – doprowadzenie do śmierci płodu nie równa się zabiciu człowieka. To fascynujące, że ten sam fragment służy – w ramach innego systemu – za biblijne poparcie tezy, że aborcja jest morderstwem. Jak to możliwe? Hebrajskie ason zostało przetłumaczone w Septuagincie jako „forma”, „kształt”, choć kompletnie – ani dźwiękowo, ani graficznie – nie przypomina żadnego z hebrajskich wyrazów mających takie znaczenie (celem, demut, cura). W Septuagincie więc ason nie odnosi się do kobiety, tylko do płodu, i „jeżeli jest kształt – dasz życie za życie”, czyli jeśli nieumyślnie spowodujesz śmierć płodu, który kształtem już przypomina człowieka, zostaniesz ukarany śmiercią. Stąd Augustiański podział na ­embryo informatus i embryo formatus oraz średniowieczne karanie śmiercią kobiet, które poroniły.

Tyle o tych fundamentalnych czterech wersach. Judaizm uznaje narodzenie za początek ludzkiego życia, co oczywiście nie wyklucza innej formy życia przed narodzeniem, obca mu jest też koncepcja grzechu pierworodnego. Wspomniałam tylko wierzchołek góry lodowej, jedynie on zmieścił się w tym felietonie. ©