W niewoli własnych wierzeń, czyli komu przeszkadza nowa wiedza o paszportach Ładosia

Źródło: Instytut Pileckiego

dr Jakub Kumoch, Ambasador RP w Szwajcarii (2016–2020) i Turcji (od 2020)

Najnowszy numer rocznika „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” zawiera ciekawą, choć moim zdaniem całkowicie chybioną, próbę rozprawienia się z Listą Ładosia (Kumoch i in., 2019), publikacją pod moją redakcją wydaną po polsku w grudniu 2019 roku przez Instytut Pileckiego i przed­stawioną w angielskiej – uzupełnionej i poprawionej – wersji (Kumoch i in., 2020) w lutym 2020 roku w londyńskiej Wiener Holocaust Library oraz siedzibie Światowego Kongresu Żydów. Próby tej podejmuje się Mi­chał Sobelman, historyk, tłumacz literatury, rzecznik ambasady Izraela w Warszawie, niewątpliwie człowiek od wielu dziesięcioleci interesujący się i zajmujący tematyką Zagłady Żydów. Znam go i cenię, miałem z nim parokrotnie okazję porozmawiać o Ładosiu, jednakże z wnioskami za­wartymi w artykule, a przede wszystkim z metodologią artykułu trudno mi się zgodzić.

Ogłoszenie redakcji „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”

Polemika dr Jakuba Kumocha z artykułem Michała Sobelmana "Paszporty złudzeń ..." z tegorocznego numeru naszego rocznika
2020-12-30

Udostępniamy polemikę, którą przygotował dr Jakub Kumoch, ambasador RP w Szwajcarii (2016-2020) i Turcji (od 2020), pt. "W niewoli własnych wierzeń, czyli komu przeszkadza nowa wiedza o paszportach Ładosia z Polemika z artykułem Paszporty złudzeń. Sprawa paszportów południowoamerykańskich widziana z Będzina" Michała Sobelmana („Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2020, t. 16, s. 700–717”). Ukazała się ona na stronie Instytut Pileckiego, wraz z zapowiedzią jej druku w tomie IV rocznika „Studia nad Totalitaryzmami i Wiekiem XX”.

Nasza redakcja wysoko sobie ceni rzeczową dyskusję naukową. Żałujemy tylko, że Szanowny Pan Ambasador dr Jakub Kumoch nie skorzystał z powszechnie przyjętej w świecie nauki drogi i nie zwrócił się ze swoją polemiką do redakcji „Zagłady Żydów” — pisma, w którym artykuł Michała Sobelmana został opublikowany. Gdybyśmy tę obszerną i poważną polemikę otrzymali, opublikowalibyśmy ją niezwłocznie na stronie internetowej rocznika „Zagłada Żydów”, obok tekstu Michała Sobelmana, zaś drukiem w kolejnym numerze pisma. Postąpilibyśmy tak, ponieważ wymagają tego elementarne standardy naukowe, a także z szacunku dla autora. Pozostaje nam jedynie wyrazić ubolewanie, że debata polemiczna toczyć się będzie w tej sytuacji niejako korespondencyjnie, na łamach różnych periodyków.

Odnoszę się do jego artykułu wyłącznie w zakresie, w jakim do­tyczy on krytyki Listy Ładosia, jej metodologii i konkluzji dotyczących działalności Posła RP w Szwajcarii Aleksandra Ładosia oraz jego ludzi. Znaczna i – w mojej ocenie najcenniejsza część artykułu – poświęcona jest bowiem raczej postrzeganiu paszportów latynoamerykańskich przez działaczy lewicowych organizacji syjonistycznych w getcie będzińskim niż sposobowi, w jaki zostały wytworzone te dokumenty. Michał Sobel­man znakomicie opisuje również tragiczny wybór, przed jakim zostali postawieni młodzi, ideologiczni działacze syjonistyczni: korzystać z ra­tunku czy też walczyć do końca z bronią w ręku jako awangarda swo­jego narodu. Gdyby na tym poprzestał, artykuł stanowiłby znakomite uzupełnienie naszych badań. Autor dokonuje jednak krytyki Listy Łado-sia, podejmując się próby generalizacji: powraca do narracji historyków zajmujących się paszportami latynoamerykańskimi przed otworzeniem archiwów szwajcarskich oraz zarzuca naszemu zespołowi celowe zawy­żanie liczby ocalonych. Niestety jego wywód jest sprzeczny ze źródłami. Dlatego postaram się odpowiedzieć na zarzuty właśnie w tym zakresie.

Ciąg dalszy: