U Żydów - Tisza be-aw 2019

W sobotę 10 sierpnia po zachodzie słońca rozpoczyna się Tisza be-Aw, święto upamiętniające największe katastrofy, jakie dotknęły Żydów w tym dniu: zburzenie przez wojska Nabuchodonozora Pierwszej Świątyni (w 586 roku p.n.e.), zniszczenie przez Rzymian Drugiej Świątyni Jerozolimskiej (w 70 roku naszej ery) oraz wytyczenie przez cesarza rzymskiego Hadriana granic nowego, pogańskiego miasta Aelia Capitolina, które miało stanąć na ruinach Jerozolimy. Tego dnia wspomina się również wszystkie prześladowania, jakie spadały na Żydów w ich historii, od rzezi, które miały miejsce w średniowieczu, aż po czasy współczesne czyli wojny, pogromy i Zagładę.

Tisza be-Aw przypada w lipcu lub w pierwszej połowie sierpnia, lecz poprzedza je trzytygodniowy czas pokuty, kiedy podobnie jak w czasie omer nie organizuje się zabaw, nie wolno słuchać muzyki, należy powstrzymać się od jedzenia mięsa i picia wina. Istnieje też zakaz strzyżenia włosów i bród oraz udzielania ślubów.

Pierwszego dnia miesiąca aw, a więc na dziewięć dni przed świętem, synagogi przybierają żałobny wygląd. Usuwa się wszystkie dekoracyjne tkaniny, zdejmuje parochety, czyli bogato haftowane zasłony na aron ha-kodesz, chowa się kolorowe okrycia pulpitów. Również zwoje Tory pozbawia się ozdób – zdejmuje z nich srebrne tarcze, korony i piękne okrycia (sukienki). Gasi się również wszystkie świece i lampy, zostawiając tylko ner tamid, (hebr. wieczne światło), mały płomyk świecący nad aron ha-kodesz, będący symbolem niezmiennej obecności Boga.

Przed zapadnięciem zmroku podaje się ostatni przed postem posiłek seuda mafseket. W tradycji Żydów aszkenazyjskich przyjęło się, że jest to jajko na twardo na znak żałoby posypane popiołem.

Tisza be-Aw jest świętem żałobnym, w trakcie którego obowiązuje ścisły, całodobowy post, trwający od zmierzchu do wieczora następnego dnia. Podobnie jak w Jom Kipur, w tym dniu nie wolno ani niczego jeść, ani gasić pragnienia. Zabronione jest też mycie się, płukanie ust, używanie kosmetyków, noszenie nowej lub ładnej odzieży, biżuterii, ozdób i skórzanego obuwia. Należy się również powstrzymać od słuchania muzyki, pójścia do kina lub teatru, a obecnie także od oglądania telewizji, gdyż w tym wyjątkowym dniu należy unikać wszelkich przyjemności. Zakaz ten rozciągnięto nawet na studiowanie Tory, gdyż zgodnie z zasadami wiary jest ono słodyczą i radością dla duszy. Można czytać jedynie Księgę Hioba, bo jej treść mówi o głębokiej ufności wobec Boga, jaką żywił Hiob dotknięty wszelkimi nieszczęściami, chorobami i bólem. Drugim tekstem tradycyjnie studiowanym w to święto są Treny Jeremiasza, mówiące o upadku państwa i bezczeszczeniu Świątyni.

Z chwilą zapadnięcia zmroku zdejmuje się obuwie i siada na podłodze. Przez całą następną dobę nie należy korzystać z krzeseł z oparciami, ani z foteli. Można siedzieć albo wprost na ziemi, albo na czymś, co nie daje wygody, niskich taboretach, zydlach i twardych ławach. Także nadchodzącą noc spędza się śpiąc na podłodze, bez pościeli, poduszek i okryć.

Do codziennie odmawianej modlitwy Szmone esre (Osiemnaście błogosławieństw) dodawana jest modlitwa pokutna, w której prosi się Boga o litość i pomoc w nieszczęściu. W czasie nabożeństwa porannego odmawia się modlitwy pokutne slichot, fragmenty Księgi Hioba, Treny Jeremiasza. Mężczyźni nie zakładają tałesów ani tefilin, a kantor śpiewa lamentacje, siedząc na schodach prowadzących do aron ha-kodesz. Synagogi toną w głębokim mroku; gdy zapada ciemność uniemożliwiająca czytanie modlitw, zapala się tylko niezbędne do tego pojedyncze świeczki. Po odniesieniu Tory do aron ha-kodesz następuje chóralne śpiewanie kinot, czyli wierszy pokutnych.

Zakończenie nabożeństwa symbolizuje odzyskanie nadziei na szczęście i spokój. Stopniowo zapala się wszystkie lampy i gdy synagoga jest już jasno oświetlona, wierni z powrotem ubierają zwoje Tory w bogate sukienki, zawieszają kotarę, rozkładają nakrycia na pulpitach. Mężczyźni zakładają szale modlitewne oraz tefilin. Rozpoczyna się recytacja modlitw pełnych ufności w miłosierdzie Boga, zawierających prośby o odbudowę Świątyni i powrót do Jerozolimy.

Tekst jest fragmentem książki „Cykl życia. Święta i obrzędy Żydów polskich”, opr. Paweł Fijałkowski,Wyd. ŻIH.