Obchody 80. rocznicy likwidacji Litzmannstadt-Getto
29/08/2024 | Na stronie od 23/08/2024
Źródło: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi oraz Centrum Dialogu im. Marka Edelmana
Zaproszenie Prezydent Miasta Łodzi Hanny Zdanowskiej oraz Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Łodzi
Prezydent Miasta Łodzi Hanna Zdanowska oraz Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi zapraszaja do Łodzi w dniu 29.08.2024 r. na główne uroczystości upamiętniające80. rocznicę likwidacji Litzmannstadt Getto
Uroczystości na Cmentarzu Żydowskim i Stacji Radegast z udziałem Ocalałych i ich krewnych, przedstawicieli władz i ambasad, spotkania ze świadkami historii, koncerty, spacery, wykłady, pokazy filmowe, dyskusje, wystawy, artystyczne działania upamiętniające – to wydarzenia, które znalazły się w programie obchodów 80. rocznicy likwidacji Litzmannstadt-Getto i na które serdecznie zapraszamy!
Program wydarzeń towarzyszących obchodom 80. rocznicy likwidacji Litzmannstadt-Getto dostępny jest pod adresem:
Obok głównych uroczystości 29 sierpnia na Cmentarzu Żydowskim i Stacji Radegast chcemy zwrócić szczególnie Państwa uwagę na następujące wydarzenia:
28 sierpnia / środa
20-lecie Parku Ocalałych i Dzień Ocalałych, ul. Wojska Polskiego 83
Tego dnia w Parku Ocalałych Centrum Dialogu przygotowało projekcje filmowe, rozmowę z Marianem Turskim, a wieczorem koncerty:
18:30 Dźwięki pamięci, Robert Stefański (klarnet). PL 19:00 Ślad obecności, Katarzyna Jackowska-Enemuo (śpiew, akordeon). PL 20:00 Do not despair / Nie rozpaczaj – koncert dedykowany Ocalałym z łódzkiego getta. Wykonawcy: Alan Bern (fortepian), Sveta Kundish (śpiew), Mark Kovnatskiy (skrzypce), Fabian Schnedler (śpiew), Martin Lillich (kontrabas), Łucja Herszkowicz (śpiew), Yuri Vedenyapin (śpiew). PL/ENG
Spotkania z Ocalałymi
24 sierpnia / sobota / 15:30 rozmowa z Leonem Weintraubem w Kamienicy Hilarego Majewskiego, ul. Włókiennicza 11
26 sierpnia / poniedziałek / 17:00 rozmowa z Leonem Weintraubem w Centrum Dialogu, ul. Wojska Polskiego 83
28 sierpnia / środa / 17:00 rozmowa z Marianem Turskim w Centrum Dialogu, ul. Wojska Polskiego 83
30 sierpnia / piątek / 11:00 rozmowa z Haną Svirsky w Centrum Dialogu, ul. Wojska Polskiego 83
27 sierpnia / wtorek
Cykl Jak o wojnie rozmawiać z dziećmi? // Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi, ul. Wojska Polskiego 83
16:00 pokaz animacji Bezsenność Jutki i rozmowa z autorka książki Dorotą Combrzyńską-Nogalą oraz reżyserką animacji Marią Görlich-Opyd
17:00 Pamięć i wyparcie – debata z udziałem potomków Ocalałych z łódzkiego getta o tym, jak i czy w ogóle rozmawiało się w domu o łódzkim getcie
„Zenia Marcinkowska-Larsson. Rzeźby. Pamięć. Słowa"
Centrum Dialogu zaprasza na pierwszą w Polsce wystawę Zeni Marcinkowskiej-Larsson – Ocalałej, łodzianki, która po wojnie wyemigrowała do Szwecji i tam tworzyła.
Wernisaż: 25 sierpnia / niedziela / godz. 16:00
Galeria Bałucka, Stary Rynek 2 w Łodzi
Na wydarzenia wstęp jest wolny.
Gospodarze uroczystości: Prezydent Miasta Łodzi Hanna Zdanowska i Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi
Główny organizator: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi
Współorganizator: Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi oraz Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce
Partnerzy: Archiwum Państwowe w Łodzi, Muzeum Miasta Łodzi, Teatr Wielki w Łodzi, Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, EC1 Miasto Kultury i Zielona Łódź, Uniwersytet Łódzki, Centrum Badań Żydowskich im. Filipa Friedmana UŁ, Łódzki Szlak Kobiet, Chór Dziecięcy Miasta Łodzi, Ambasada Izraela w Warszawie, Centrum Inicjatyw na Rzecz Rozwoju REGIO, Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Stowarzyszenie Strażnicy Pamięci, Stowarzyszenie HaKoach, Just Łódź Justyna Tomaszewska, Archidiecezja Łódzka, Kamienica Hilarego Majewskiego
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego. Zadanie jest współfinansowane z dotacji Miasta Łodzi.
Program
Główne uroczystości odbędą się 29 sierpnia 2024 r.
29 sierpnia to symboliczna data – w sierpniu 1944 r. z łódzkiego getta wywiezieni zostali przez niemieckich okupantów do Auschwitz-Birkenau ostatni mieszkańcy zamkniętej dzielnicy. Potem getto zostało zlikwidowane.
Łódź, która przed wojną była bardzo ważnym ośrodkiem żydowskiej kultury, nauki i handlu, pamięta o swoich mieszkańcach, a także o tysiącach Żydów z podłódzkich miasteczek oraz wielu miast w Europie, którzy stracili tu życie lub stąd zostali wywiezieni do obozów zagłady.
29 sierpnia | czwartek – Uroczystości główne
10:30 – Henryk Ross. Od świtu do zmierzchu. Fotografie Henryka Rossa z getta łódzkiego, wykonane w latach 1940-1944. Zbiory z kolekcji Museum of Fine Arts Boston i Toronto’s Art Gallery of Ontario.
Koncepcja wystawy: Lilka Elbaum Kurator: Krzysztof Jurecki Kurator i producent: Jerzy Maciej Koba Wstęp wolny Miejsce: Dom Przedpogrzebowy / cmentarz żydowski, ul. Bracka 40 (wejście od ul. Zmiennej). Organizator: Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi. Opis: Henryk Ross był fotografem, który miał za zadanie wykonywać zdjęcia propagandowe dla administracji niemieckiej, ale w ukryciu udało mu się utrwalić życie w łódzkim getcie: egzekucje, śmierć, narodziny, śluby, wywózki. Jego negatywy i prace z lat 1940-1944, zakopane w ziemi, zostały wydobyte po wojnie. Są one unikalnym zapisem życia i Zagłady Żydów łódzkich i tych, deportowanych do getta z podłódzkich miast oraz z Europy okupowanej przez nazistów. Pochodzą ze zbiorów Muzeum of Fine Arts (MFA) w Bostonie i Art Gallery of Ontario (AGO) w Toronto. Powyższe instytucje udostępniły część swojej kolekcji Gminie Wyznaniowej Żydowskiej w Łodzi, aby wystawa stała się pomnikiem pamięci o getcie.
11:00 – Uroczystości religijne i symboliczne zapalenie zniczy pod pomnikiem pamięci łódzkich Żydów na cmentarzu żydowskim w Łodzi. PL/ENG, tłumaczenie na PJM.
Miejsce: Cmentarz żydowski | ul. Bracka 40 Uroczystości transmitowane będą w Internecie na portalu Facebook – fb.com/centrumdialogulodz oraz youtube.com/centrumdialogulodz
12:00 – Uroczystości oficjalne na Stacji Radegast (składanie kwiatów i zniczy). PL/ENG, tłumaczenie na PJM
Miejsce: Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi – Oddział Stacja Radegast | al. Pamięci Ofiar Litzmannstadt Getto 12 Uroczystości transmitowane będą w Internecie na portalu Facebook – fb.com/centrumdialogulodz oraz youtube.com/centrumdialogulodz
Po uroczystościach głównych ze Stacji Radegast w kierunku Starego Rynku wyruszy Marsz pamięci. PL/ENG
Start: Stacja Radegast. Organizatorzy: Archidiecezja Łódzka, kard. Grzegorz Ryś, Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce, Marsz Żywych.
Marsz rozpoczyna się o godz. 12:30 na Stacji Radegast tuż po ceremonii złożenia wieńców i prowadzić będzie przez Pomnik Martyrologii Dzieci, Pomnik Polaków Ratujących Żydów w Parku Ocalałych oraz Kuźnię Romów, kończąc przy Pomniku Dekalogu w Łodzi.
Przy każdym przystanku odbywa się 10-minutowy postój, podczas którego usłyszymy utwór poetycki lub fragment wspomnień oraz zostanie odmówiona modlitwa przez przedstawiciela wyznania lub mniejszości. Wśród modlących się będą: Prezes Stowarzyszenia Romów w Polsce Roman Kwiatkowski, Arcybiskup Metropolita Łódzki Kardynał Grzegorz Ryś oraz Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich.
Będzie to wyjątkowa okazja do modlitwy, refleksji i wspólnego upamiętnienia tragicznych wydarzeń naszej wspólnej historii.
Zapraszamy do udziału w marszu, który łączy pokolenia i różne wyznania w jednym celu – uczczenia pamięci tych, którzy zginęli oraz tych, którzy pomagali ratować życie.
19.00 – Uroczysty koncert z okazji 80. rocznicy Likwidacji Litzmannstadt-Getto w wykonaniu Chóru i Orkiestry Teatru Wielkiego w Łodzi i Chóru Żydowskiego CLIL. PL/ENG
Bezpłatne wejściówki do pobrania w kasie Teatru Wielkiego.
- Miejsce: Teatr Wielki, plac Dąbrowskiego
- Organizatorzy: Teatr Wielki w Łodzi, Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce.
- W programie koncertu, który zaprezentuje Teatr Wielki w Łodzi znajdą się m.in. pieśni z łódzkiego getta zaaranżowane specjalnie na potrzeby koncertu na kilka chórów i orkiestrę. Andrzej Seweryn i Milena Lisiecka odczytają fragmenty pamiętników z Getta oraz fragmenty powieści Chavy Rosenfarb „Drzewo życia”. Kantor Benjamin Muller odśpiewa m.in. Av Horachamim Samuela Malawsky’ego z udziałem chóru męskiego, pianistka Julia Kociuban wykona Rapsodię Hebrajską Aleksandra Tansmana, a sławna skrzypaczka Leila Josefowicz zagra, z towarzyszeniem orkiestry Teatru Wielkiego w Łodzi pod batutą Rafała Janiaka, II część Koncertu skrzypcowego g-moll op. 26. Maxa Brucha.
- Koncert zakończy ekspresyjny poemat wokalno-symfoniczny Exodus Wojciecha Kilara oparty na jednym krótkim temacie wywiedzionym z folkloru żydowskiego.
Biorąc pod uwagę szczególną rangę wydarzenia i wyjątkowy walor artystyczny programu oraz niepowtarzalny charakter koncertu zachęcamy do jego obejrzenia. Koncert będzie również dostępny za pośrednictwem transmisji na żywo, na portalu Drzwi do kultury.
Pozostałe wydarzenia tego dnia:
16:00 – Spacer śladami „Dziennika” Dawida Sierakowiaka. Prowadzenie: Aleksandra Ciach, Centrum Inicjatyw na rzecz rozwoju REGIO. PL
Udział jest płatny, 20 zł / osoba, płatność na miejscu u organizatora. Start: Plac Kościelny, od strony ul. Zgierskiej. Organizator: Centrum Inicjatyw na rzecz rozwoju REGIO.
28 sierpnia | środa – Dzień Ocalałych / 20-lecie Parku Ocalałych w Łodzi
10:00 – Ocalali w dokumencie: Marian Turski Mój najważniejszy dzień reż. Michał Bukojemski [67 min.]. PL/ENG
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.
11:15 – Ocalali w dokumencie: Mietek Wajntraub / Mitchell Winthrop. Lessons from Mitch, reż. Klaudia Siczek [10 min.] PL/ENG
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83. Opis: Mitchell (Mitch) Winthrop to Mietek Weintraub, urodzony w Łodzi w średniozamożnej rodzinie w 1926 roku, uczeń prywatnego gimnazjum Kacenelsona, zabawowy gość – jak o sobie mówi, od 1940 roku zmuszony do życia w getcie. Tam musiał nauczyć się pracować i walczyć o przetrwanie. Jego ojciec zmarł w getcie z głodu, matka i członkowie rodziny zginęli w obozach, ale on przeżył i chciał żyć. Film Klaudii Siczek powiada o pełnym optymizmu i radości życia człowieku, którego pasją stał się bilard. W klubie bilardowym spędza swój wolny czas od 50 lat, a jednocześnie zaraża innych swoim uśmiechem i poczuciem humoru. W 2012 roku napisał wspomnienia „The Arrival: I sought God in Hell”. Dokument zrealizowany przez wnuczkę Mariana Turskiego, rówieśnika Mitcha.
11:30 – Ocalali w dokumencie: Leon Kovner, Leon loves the sea and we love Leon oraz Art_opening_1940, Elyasaf Kovner [10 min.]. ENG
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.
11:45 – Ocalali w dokumencie: Tova Ben Zvi. Świat Tovy, reż. Michał Bukojemski [37 min.]. PL/ENG
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.
12:30 – Ocalali w dokumencie: Leon Weintraub. Leon – chłopiec, który przeżył piekło, autor: Jacek Tokarczyk, prod. TVP3 Łódź dla TVP Historia [13 min.]. PL/ENG
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83. Opis: Leon Weintraub ma 96 lat. Jest jednym z ostatnich żyjących "lodzermenschów". Urodzony i wychowany w Łodzi, więziony w getcie na terenie miasta, Ocalały z Holocaustu. Na co dzień mieszka w Szwecji, jednak swoje rodzinne miasto odwiedza wyjątkowo chętnie i tak często, na ile to możliwe.
13:00 – Ocalali w dokumencie: Chava Rosenfarb. Chava Rosenfarb: That Bubble of Being, reż. Josh Waletzky, prod. League for Yiddish [50 min.]. PL/ENG
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83.
14:00 – Ocalali w dokumencie: Halina Elczewska. Halina Elczewska w Łodzi, prod. Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi [27 min.]. PL
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83. Opis: Do wybuchu wojny Halina wraz z siostrami, starszą Jadwigą i Inką, mieszkała przy ul. Łąkowej 3/5. Uczyła się w gimnazjum im. Orzeszkowej przy al. Kościuszki 21. Po wybuchu wojny rodzina przeprowadziła się na teren Bałut, w getcie mieszkali przy ul. Brzezińskiej 39. Przeżyli w getcie niemal do końca, do likwidacji. Zostali wywiezieni do Auschwitz-Birkenau 24 sierpnia 1944 r. Tam zginął jej mąż, rodzice i młodsza siostra Inka. Po wojnie Halinka była wiceburmistrzem Mieroszowa, potem wraz z Jadwiga i jej mężem, Arnoldem Mostowiczem, przeniosła się do Wrocławia, gdzie była dyrektorem szkoły radców zakładowych. W sierpniu 2004 roku z inicjatywy Haliny Elczewskiej, z poparciem prezydenta Jerzego Kropiwnickiego, zostaje założony w Łodzi Park Ocalałych.
15:00 – 20-lecie Parku Ocalałych. Spacer drugi. Prowadzenie: Grażyna Ojrzyńska, twórczyni parku (oprowadzanie w języku polskim) oraz Justyna Tomaszewska, przewodniczka po Łodzi Just Łódź (oprowadzanie w języku angielskim). PL/ENG
Start: parking przed budynkiem Centrum Dialogu, ul. Wojska Polskiego 83. Organizator: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.
16:00 – Ceremonia nadania nowych drzew pamięci PL/ENG
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83. Organizator: Miasto Łódź i Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Opis: Od 2004 roku w Parku Ocalałych sadzone są drzewa pamięci dedykowane osobom, bądź rodzinom, które przeżyły wojnę. Co roku dochodzą nowe nazwiska. Sadzą je Ocalali, albo ich potomkowie, dzieci, niekiedy wnukowie, którzy przyjeżdżają z różnych zakątków świata. W tej chwili w Parku Ocalałych jest już ponad 660 drzew pamięci.
17:00 – Młodość dodała nam siły – rozmowa z Marianem Turskim, Ocalałym z łódzkiego getta o organizacjach młodzieżowych w łódzkim getcie i z dr Ewą Wiatr z Centrum Badań Żydowskich im. Filipa Friedmana Uniwersytetu Łódzkiego. Prowadzenie: dr Joanna Podolska, Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. PL/ENG
Miejsce: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi | ul. Wojska Polskiego 83. Organizator: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Opis: Praktycznie zaraz po zamknięciu getta, setki młodych ludzi, zamiast do ciasnych mieszkań w gęsto zabudowanym miejskim terenie getta, zamieszkała w niewielkich domkach na Marysinie i zaczęła organizować życie według wzorów kibucowych. Stopniowo powstawały kolejne grupy młodzieży, które łączyły przede wszystkim przekonania polityczne lub religijne, więzi środowiskowe bądź towarzyskie. Młodzi ludzie mieli pod opieką ogrody i sady, uczyli się pracować na roli, ale wykonywali też inne prace. Jednak przede wszystkim organizowali życie kulturalne i grupy samokształceniowe, biblioteki, odczyty, kółka zainteresowań, wydawali gazetkę. Młodzież w getcie dyskutowała o literaturze i polityce, kłóciła się o przyszły powojenny kształt Polski i jak powinno wyglądać nowe państwo żydowskie. Ale też pomagała sobie nawzajem. Choć grupy stopniowo rozlatywały, młodzież nadal spotykała się w domach, często wspierała. W wielu przypadkach więzi przetrwały próbę czasu, a nawet trwały przez długie dziesięciolecia. O organizacjach młodzieżowych w łódzkim getcie porozmawiamy z badaczką dr Ewą Wiatr, a przede wszystkim z Ocalałych Marianem Turskim.
18:30 – Koncert w przestrzeni parku z okazji 20. rocznicy powstania Parku Ocalałych. Dźwięki pamięci, Robert Stefański (klarnet). PL
Miejsce: Głaz pamiątkowy / Park Ocalałych, ul. Wojska Polskiego 83. Organizator: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Wstęp wolny.
19:00 – Koncert w przestrzeni parku z okazji 20. rocznicy powstania Parku Ocalałych. Ślad obecności, Katarzyna Jackowska-Enemuo (śpiew, akordeon). PL
Miejsce: Początek Alei Arnolda Mostowicza / Park Ocalałych, ul. Wojska Polskiego 83. Organizator: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Wstęp wolny.
20:00 – Do not despair / Nie rozpaczaj – koncert dedykowany Ocalałym z łódzkiego getta. Wykonawcy: Alan Bern (fortepian), Sveta Kundish (śpiew), Mark Kovnatskiy (skrzypce), Fabian Schnedler (śpiew), Martin Lillich (kontrabas), Łucja Herszkowicz, Yuri Vedenyapin (śpiew) PL/ENG
Miejsce: Park Ocalałych | ul. Wojska Polskiego 83. Organizator: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Wstęp wolny.
Przez cały dzień dostępne będzie stoisko z książkami wydanymi przez Centrum Dialogu i książkami Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego.
Wydarzenia towarzyszące w dniach 21-31 sierpnia 2024 Spotkania z Ocalałymi, wystawy, spacery, koncerty, projekcje filmowe
Więcej informacji pod adresem mailowym: getto@centrumdialogu.com i na stronie internetowej www.centrumdialogu.com
Relacje dodane po zakończeniu
Opublikowany 29.08.2024
- 11:00 – Uroczystości religijne i symboliczne zapalenie zniczy pod pomnikiem pamięci łódzkich Żydów na cmentarzu żydowskim w Łodzi. PL/ENG, tłumaczenie na PJM.
- Miejsce: Cmentarz żydowski | ul. Bracka 40
- 12:00 – Uroczystości oficjalne na Stacji Radegast (składanie kwiatów i zniczy). PL/ENG, tłumaczenie na PJM
- Miejsce: Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi – Oddział Stacja Radegast | al. Pamięci Ofiar Litzmannstadt Getto 12
Więcej do przeczytania:
Centrum Badań Żydowskich im. Filipa Friedmana, Wydział Filozoficzno-Historyczny Uniwersytetu Łódzkiego
Centrum Badań Żydowskich zostało powołane 1 lipca 2005 r. przy Instytucie Historii UŁ. Zadaniem Centrum jest prowadzenie badań z zakresu historii Żydów w Polsce. Działalność badawcza koncentruje się przede wszystkim na wieku XIX i XX, co jest podyktowane w dużej mierze specyfiką regionu łódzkiego. Szczególne miejsce w badaniach prowadzonych przez zespół Centrum zajmuje historia getta łódzkiego i niemieckiej okupacji w Łodzi i regionie łódzkim.
Centrum Badań Żydowskich realizuje projekty badawcze i wydawnicze prowadzone we współpracy z ośrodkami naukowymi z kraju i zagranicą.
Do dotychczasowych osiągnięć Centrum zaliczyć należy opublikowanie pięciotomowego wydawnictwa źródłowego Kronika getta łódzkiego/Litzmannstadt Getto 1941-1944, Encylkopedii getta oraz szeregu monografii i artykułów naukowych. Sukcesywnie publikowane są kolejne źródła do dziejów łódzkiego getta.
Zgromadzone i opracowywane przez Centrum materiały, oparte przede wszystkim na archiwaliach z Archiwum Państwowego w Łodzi to również dokumentacja dotycząca stowarzyszeń żydowskich, przepisów dotyczących ludności żydowskiej, zagadnień do badania struktury społeczno-zawodowej, życia politycznego i gospodarczego.
Jednym z zasadniczych zadań Centrum Badań Żydowskich, oprócz prowadzonej przez cały czas własnej pracy badawczej, jest udostępnienie informacji o istniejących źródłach i ich treści poprzez wydawnictwa źródłowe i opracowania informacyjne. Mamy nadzieję, że wpłynie to na rozwój zainteresowań i badań nad dziejami Żydów Łodzi i regionu.
Jeszcze więcej
Kronika getta łódzkiego Litzmannstadt Getto 1941-1944, t. 1–5
- Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego
Rok wydania: 2009
ISBN: 978-83-7525-256-9
Oprawa: twarda z obwolutą Ilość stron: 2942 Wymiary: 160 x 235