NIEZGODA NA NIENAWIŚĆ

100. rocznica zabójstwa Gabriela Narutowicza

14/12/2022 | Na stronie od 14/12/2022

Niezgoda na nienawiść. 100. rocznica zabójstwa Gabriela Narutowicza. Plakat

Źródło: Dom Spotkań z Historią /PROJEKTY SPECJALNE/

W 100. rocznicę zabójstwa Prezydenta Gabriela Narutowicza Dom Spotkań z Historią zaprasza na grudniowy cykl wydarzeń pod hasłem „Niezgoda na nienawiść”. W programie m.in. dwie wystawy ─ „Narutowicz: Nienawiść zabija” i „Towarzystwo Zniechęcenia”, koncert zespołu Hańba!, a także spotkania towarzyszące specjalnemu numerowi „Dwutygodnika” i wydanej przez Ośrodek KARTA oraz DSH książce „Zabójstwo Narutowicza. Kres demokracji II RP”.

Gabriel Narutowicz, pierwszy prezydent niepodległej Rzeczpospolitej, jest postacią zapomnianą. Nie udało mu się na stałe zapisać w zbiorowej pamięci. Jeśli o nim pamiętamy, to jako o ofierze pierwszego w historii „królobójstwa”. Chcemy na nowo odkryć postać Narutowicza, opowiedzieć o okolicznościach, które doprowadziły do jego zabójstwa i przypomnieć nam wszystkim, że nienawiść zabija.

Gabriel Narutowicz został wybrany pierwszym prezydentem II RP 9 grudnia 1922 roku. Od tego momentu stał się wrogiem dla ogromnej części społeczeństwa. Nazywany był „żydowskim prezydentem” (chociaż nie miał żydowskiego pochodzenia i w żaden sposób nie reprezentował społeczności żydowskiej). Odmawiano mu przynależności do narodu, wypominano mu bezwyznaniowość i żądano jego ustąpienia. Na ulicach dochodziło do rozruchów. Bójki, strzelaniny, agresywne zgromadzenia, strach i chaos – stały się brutalną codziennością połowy grudnia 1922 roku. Prawica żądała ustąpienia Narutowicza, lewica grzmiała o ataku na demokrację. A wszystko to zanurzone było w obrzydliwie antysemickim dyskursie.

Przez dekady opowieść o zabójstwie Prezydenta konstruowana była prawie wyłącznie z perspektywy zamachowca. Gabriel Narutowicz taktowany był jako niema ofiara, którego losy zależą od poczynań szaleńca. W 100. rocznicę zabójstwa Prezydenta chcemy tę narrację odwrócić.

PROGRAM:

CZWARTEK, 15.12

Książka jest kroniką nacjonalistycznej nienawiści, która doprowadziła do tragedii. Przedstawia zbrodnię oraz jej polityczne i społeczne tło – opowiedziane głosami bezpośrednich uczestników i świadków wydarzeń, a także relacjami z ówczesnej prasy. Podczas spotkania jej fragmenty czytać i komentować będzie Marcin Napiórkowski – semiotyk kultury, zajmujący się mitologią współczesną, pamięcią zbiorową i kulturą popularną. Autor m.in. książek „Powstanie umarłych. Historia pamięci 1944-2014” (2016), „Turbopatriotyzm” (2019), „Naprawić przyszłość. Dlaczego potrzebujemy lepszych opowieści, żeby uratować świat” (2022) oraz popularnego bloga „Mitologia Współczesna”.

PIĄTEK, 16.12

Wystawa przybliża sylwetkę Gabriela Narutowicza oraz realia społeczne i polityczne w 1922 roku. Marcin Matuszewski – kurator wystawy: „Naszą wystawą staramy się przypomnieć postać Gabriela Narutowicza i zwrócić uwagę na zapomniane a interesujące fragmenty jego życiorysu. I choć życie prezydenta kończy się dramatycznie i przedwcześnie, to nie wyłącznie na morderstwie się skupiamy. Przypominamy o prawdziwym człowieku – naukowcu, konstruktorze, ojcu i mężu. W końcu o polityku, który mimo rozwijającej się w Szwajcarii kariery postanawia wrócić do Polski i włączyć się w budowę demokratycznego państwa. Chcemy odwrócić narrację prawicowej prasy z czasów tragicznego grudnia 1922 roku i krzyknąć: „głośniej nad tą trumną!”. Wystawa będzie prezentowana do 6 stycznia 2023.

  • godz. 18:00 TOWARZYSTWO ZNIECHĘCENIA. Wernisaż wystawy w DSH. Wystawę przygotowaną przez polsko-ukraiński duet kuratorów – Martę Czyż i Yuriya Bileya, będzie można oglądać w DSH tylko(!) od 16 do 18 grudnia.

Marta Czyż – współkuratorka: „Na wystawie prezentujemy dwa obrazy, które Gabriel Narutowicz zdążył zobaczyć chwilę przed śmiercią oraz prace współczesnych artystek i artystów m.in. Nikity Kadana oraz Yael Bartany. Yael Bartana stworzyła film-utopię o przyjaźni między Polakami i Żydami. Nikita Kadan porusza temat przemocy i „ciała demokracji”. Tytuł wystawy odnosi się do Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, w którym wydarzyła się zbrodnia. To rodzaj postawy artystycznej, jak i kuratorskiej. Wiele problemów z czasów zabójstwa nadal ma miejsce. Jesteśmy świadkami zamachów zarówno na wolność obywatelką, jak i wolność artystyczną. Odnosi się także do mniejszości narodowych, które nie są traktowane jak równoprawni obywatele”.

SOBOTA, 17.12

Społeczeństwa, nie tylko te liberalne, od lat spychają nienawiść na margines. Zbrodniom z nienawiści przyglądamy się z obrzydzeniem, a internetowy hejt traktujemy jak pożar domagający się ugaszenia. Nic dziwnego: nienawiść nie pozwalałaby wspólnotom istnieć. To siła negatywna: niszczy, rozsadza, sabotuje dialog. Jednak inwazja Rosji na Ukrainę, która wiele oczywistości wywróciła na nice, przypomniała, że nienawiść to też reakcja obronna – emocjonalna odpowiedź na oczywiste zło, która zagraża samemu istnieniu. Jak myśleć o nienawiści w czasie wojny? Czy jest dla niej miejsce w czasie pokoju? Co z nami robią obrazy nienawiści? Jakie skutki przynosi jej cenzurowanie? Czy z nienawiścią da się żyć?

W debacie wezmą udział: reżyserka teatralna Svitlana Oleshko, kulturoznawczyni i autorka książek Agata Sikora stale współpracująca z „Dwutygodnikiem” oraz Tomasz Szerszeń – antropolog kultury, artysta wizualny i autor książki m.in. „Wszystkie wojny świata” (2021). Spotkanie poprowadzi Maciej Jakubowiak. Rozmowa towarzyszy numerowi tematycznemu „Dwutygodnika”, poświęconemu współczesnym formom i przejawom nienawiści: klasowej, sieciowej, indywidualnej i wspólnotowej.

Zbuntowana Orkiestra Podwórkowa Hańba! to fikcyjna muzyczna opowieść, której bohaterowie piętnują zło otaczającego ich świata końca lat 30.: nienawiść, nierówności społeczne, militaryzm, szowinizm, antysemityzm. Wspierają ich w tym poeci (zarówno dobrze, jak i mniej znani: Tuwim, Broniewski, Szenwald, Szlengel, Ginczanka, Wittlin) oraz podwórkowe instrumentarium. W 2018 roku zespół został uhonorowany Paszportem Polityki „za muzyczno-literacko-polityczną rekonstrukcję, która daje efekt zaskakujący: twórczo odświeża formułę folku i punka, a przy tym celnie opisuje dzisiejsze polskie konflikty i zagrożenia”. Hańba! jest również laureatem nagrody im. Grzegorza Ciechowskiego (2017) oraz nagrody im. Czesława Niemena (Nowa Tradycja 2014).

NIEDZIELA, 18.12

  • godz. 14:00 Oprowadzanie kuratorskie po wystawie plenerowej NARUTOWICZ: NIENAWIŚĆ ZABIJA
  • godz. 15:00 Oprowadzanie kuratorskie po wystawie TOWARZYSTWO ZNIECHĘCENIA
PUBLIKACJE ROCZNICOWE:

„Zabójstwo Narutowicza. Kres demokracji w II RP”
Książka wydana przez Ośrodek KARTA przedstawia zbrodnię z grudnia 1922 oraz jej tło polityczne i społeczne – opowiedziane głosami bezpośrednich uczestników i świadków wydarzeń, a także relacjami z ówczesnej prasy. To szokująca kronika nacjonalistycznej nienawiści, która doprowadziła do tragedii wyznaczającej kres demokracji w II Rzeczpospolitej. Współwydawcą książki jest Dom Spotkań z Historią. Kup książkę →

DWUTYGODNIK.COM – numer specjalny
Sto lat po zabójstwie Gabriela Narutowicza w numerze specjalnym „Dwutygodnika” podejmiemy próbę namysłu nad współczesnymi formami i przejawami nienawiści: klasowej, sieciowej, indywidualnej i wspólnotowej. Przyglądamy się najważniejszym wątkom współczesnych hate studies, a także obrazom, wizualnym zapisom hejtu. Powrócimy do lat 20. XX wieku, aby lepiej zrozumieć współczesne lata 20. Wreszcie, piórami ukraińskich autorek zadamy pytania o nienawiść w kontekście ataku Rosji na Ukrainę. Czytaj →