Emanuel Ringelblum (1944 - 2019)

W 2019 roku przypada 75. rocznica śmierci Emanuela Ringelbluma, patrona Żydowskiego Instytutu Historycznego. Zaplanowaliśmy w związku z tym szereg wydarzeń mających na celu upamiętnienie i uhonorowanie twórcy Podziemnego Archiwum Getta Warszawy. Zachęcamy wszystkich do włączenia się w dzieło upowszechniania dziedzictwa pozostawionego nam przez grupę Oneg Szabat. /ŻIH/

W znajdującym się na Ochocie schronie „Krysia” polska rodzina Wolskich przez ok. dwa lata ukrywała 38 osób, w tym – przez kilka miesięcy – Emanuela Ringelbluma wraz z żoną Judytą i synem Urim.
W ratowanie Żydów byli zaangażowani: działający w Polskiej Partii Socjalistycznej 32-letni Mieczysław Wolski (odpowiadał za zaopatrzenie i zabezpieczenie schronu i – jak wspomina Orna Jagur – w życie ukrywających się osób „wnosił optymizm i nadzieję”), jego 65-letnia matka Małgorzata Wolska (pomagała w nawiązaniu kontaktu z ukrywającymi się krewnymi), siostry: Halina Wolska (zajmowała się korespondencją i zakupem towarów) oraz Wanda Wolska (sprawowała pieczę nad zapasami żywności i innych produktów), a także 18-letni siostrzeniec Wolskiego – Janusz Wysocki, który odpowiadał za aprowizację, wynosił śmieci i nieczystości, pełnił służbę wartowniczą i ostrzegał mieszkańców Krysi przed niebezpieczeństwem. W pomoc byli zaangażowani również inni członkowie rodziny: Leokadia Borowiakowa prowadząca sklep spożywczy (Wolscy otworzyli niewielki sklepik mający maskować zakupy dużych ilości jedzenia), Eugenia Warnocka i Halina Michalecka pomagające w załatwianiu bieżących spraw oraz Maria Czekajewska – pielęgniarka, która udzielała niezbędnej pomocy medycznej.

4 czerwca 1989 r. Małgorzata, Mieczysław, Halina, Wanda i Janusz otrzymali pośmiertne odznaczenie „Sprawiedliwy wśród narodów świata”.
Więcej informacji na stronie Instytutu Yad Vashem.

7 marca 1944 roku – w wyniku donosu – Niemcy odkryli kryjówkę. Wszystkich jej mieszkańców wraz z właścicielem posesji Mieczysławem Wolskim, Januszem Wysockim oraz Marią Czekajewską (niedługo potem uwolnioną) Niemcy wywieźli na Pawiak, a szklarnię oraz bunkier wysadzili granatami. Po kilku dniach, prawdopodobnie 10 marca, Niemcy rozstrzelali wszystkich mieszkańców „Krysi” – w tym Emanuela, Judytę i Uriego Ringelblumów – i ich opiekunów (Mieczysława Wolskiego i Janusza Wysockiego) w ruinach getta.

Obchody 75. rocznicy śmierci Emanuela Ringelbluma

W dniu 7 marca 2019 r. o godz. 12.00 odbędą się uroczystości złożenia kwiatów i zapalenia zniczy pod tablicą pamiątkową przy ul. Grójeckiej 77. Chcemy wspólnie z przedstawicielami Kancelarii Prezydenta RP, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, organizacji żydowskich, instytucji kultury, korpusu dyplomatycznego, środowisk naukowych oraz władzami i mieszkańcami miasta uczcić pamięć Emanuela Ringelbluma, jego rodziny, pozostałych mieszkańców „Krysi” oraz ukrywających ich Polaków.

W uroczystościach wezmą udział także Ambasadorzy Programu Oneg Szabat – grupa uczniów z Penn Hillel, która w dniach 4–9 marca uczestniczy w szkoleniu poświęconym Podziemnemu Archiwum Getta Warszawy i zorganizowanym przez dział edukacji ŻIH w ramach Programu Oneg Szabat.

Również 7 marca o godz. 18.00 w siedzibie Żydowskiego Instytutu Historycznego przy ul. Tłomackie 3/5 odbędzie się spotkanie wokół najnowszych tomów pełnej edycji Archiwum Ringelbluma. W 2018 roku wydaliśmy nowy przekład wszystkich zidentyfikowanych do dziś notatek Emanuela Ringelbluma spisywanych między wrześniem 1939 a marcem 1944 r. i zaopatrzonych w nowy aparat krytyczny. Obydwa tomy są dostępne online: Tom 29 „Pisma Emanuela Ringelbluma z getta” / Tom 29a „Pisma Emanuela Ringelbluma z bunkra”.

W dyskusji wezmą udział redaktorzy tomów pełnej edycji Archiwum Ringelbluma: prof. Joanna Nalewajko-Kulikov (tom 29) oraz dr Eleonora Bergman i prof. Tadeusz Epsztein (tom 29a). Rozmowę poprowadzi dr Katarzyna Person, koordynatorka pełnej edycji Archiwum Ringelbluma.

26 kwietnia 2019 r. w Żydowskim Instytucie Historycznym zostanie otwarta wystawa czasowa „Światło negatywu”, na którą złożą się obrazy z dwóch archiwów: Archiwum Ringelbluma i archiwum Jerzego Lewczyńskiego rodziny Eisenbach.

W Archiwum Ringelbluma zgromadzonym przez grupę Oneg Szabat, która dokumentowała życie w warszawskim getcie, znajduje się zbiór fotografii, spojrzeń od wewnątrz na zamkniętą społeczność. Kluczem wizualnym do ich odczytania będzie praca fotografa Jerzego Lewczyńskiego, który w 1960 r. odnalazł w Sanoku na strychu domu swojego przyjaciela Zdzisława Beksińskiego szklane negatywy przedstawiające przedwojenne życie żydowskiej rodziny. Włączył te, początkowo anonimowe, amatorskie fotografie, do swoich działań artystycznych i poszukiwań historycznych. Jego metoda archeologiczna prowadziła przez poszukiwania historyczne przedstawionych na zdjęciach osób z tzw. przeszłości fotograficznej ku stworzeniu nowego dzieła reaktywującego w obrazie mityczny język pamięci negatywu.

Wystawa zada pytania o metodę odczytania fotografii i rozumienia obrazów, które przetrwały Zagładę. Jak zrozumieć ich język? Czy wobec braku wielu informacji można odnaleźć ich wewnętrzny porządek i czy można je traktować jako prezentację specyficznej metody antropologiczno-historycznej?

Propozycję odczytania tych relacji stworzył prof. Georges Didi Huberman, wybitny francuski historyk i filozof sztuki, wykładowca École des hautes études en sciences sociales w Paryżu. Jest uznany za jednego z najlepszych badaczy teorii obrazów.

Wystawa będzie otwarta do 20 lipca 2019 r.
Kuratorzy: Rafał Lewandowski i Anna Duńczyk-Szulc
Projekt ekspozycji: Aneta Faner, Piotr Duma

Planujemy również następujące wydarzenia:

– wystawienie w siedzibie Żydowskiego Instytutu Historycznego monodramu Jowity Budnik „Rachela” w reżyserii Iwony Siekierzyńskiej według „Pism z getta warszawskiego” Racheli Auerbach;

– specjalne wydanie (poza serią pełnej edycji Archiwum Ringelbluma) pism Emanuela Ringelbluma – „Pism Emanuela Ringelbluma z getta” i „Stosunków polsko — żydowskich w czasie drugiej wojny światowej”;

– interdyscyplinarną sesję naukową w 119. rocznicę urodzin Emanuela Ringelbluma (listopad 2019 r.) poświęconą grupie Oneg Szabat i Podziemnemu Archiwum Getta Warszawy. Sesja będzie adresowana do historyków, socjologów, ale także do antropologów, filozofów, psychologów czy kulturoznawców. Zostanie zorganizowana w ramach projektu naukowego „Związani historią. Stosunki polsko-żydowskie na ziemiach polskich” pod kierunkiem prof. Anny Landau-Czajki;

– spotkania, dyskusje, spacery, o których będziemy informować na bieżąco.

Zapraszamy!

Obchody 75. rocznicy śmierci Emanuela Ringelbluma są elementem Programu Oneg Szabat.

/ŻIH/