Kościoły ewangelickie wobec pandemii – cz. 2
30/09/2021 | Na stronie od 30/09/2021
Źródło: Jednota NR 3/2021, s. 39–42
W poprzednim numerze JEDNOTY rozpoczęliśmy prezentację najnowszego dokumentu studyjnego Wspólnoty Kościołów Ewangelickich w Europie (WKEE) – „»Być razem Kościołem pośród pandemii« – refleksje z perspektywy protestanckiej”. Zainteresowanych kontekstem jego powstania oraz ustaleniami pierwszego rozdziału poświęconego liturgii odsyłam do tego numeru. Tutaj zaś chcemy się zająć pozostałymi trzema rozdziałami, które rozważają kwestie martyrii, a więc świadectwa Kościoła, diakonii – służby bliźniemu i koinonii – wspólnoty w kontekście pandemicznym.
Rozdział drugi dokumentu, poświęcony martyrii, doprecyzowuje już w tytule, że w świadectwie Kościoła chodzi o wolność i odpowiedzialność w solidarności. Rozpoczyna go wskazanie, że pandemia nałożyła liczne ograniczenia na dotychczasową działalność Kościoła, także w zakresie jego publicznego świadectwa. Jednocześnie autorzy dokumentu widzą w tym szansę powrotu do korzeni tego świadectwa – duchowości, realizowanej przede wszystkim w modlitwie. To odnowienie duchowości powinno prowadzić do służby światu, która wynika z doświadczenia wyzwolenia od strachu i grzechu, jakie płynie z Ewangelii.
Tak zakorzenione publiczne świadectwo powinna cechować odpowiedzialność wobec Boga i naszych bliźnich. Kościoły w tym kontekście powinny stać się głosem słabych i pomijanych, a także występować w imieniu tych, którzy szczególnie zostali dotknięci pandemią i jej różnorodnymi skutkami. Głos Kościoła powinien także sprzeciwiać się teoriom spiskowym, poszukiwaniu winnych, czy hermeneutyce strachu, która w innym widzi jedynie zagrożenie.
Kolejna część rozdziału drugiego skupia się na ograniczeniach demokracji i swobód, jakie przyniosła pandemia. Rozpoczyna ją odwołanie do ewangelickiej afirmacji praw człowieka jako koncepcji wyrażającej równą godność ludzi przed Bogiem. Ich fundamentalne znaczenie dochodzi do głosu w kontekście między innymi ograniczeń, jakie ze względu na ochronę przed pandemią nakładano na obywateli. Kościoły WKEE dostrzegają ich konieczność, a jednocześnie wskazują obszary, w których ograniczenia te uderzyły niewspółmiernie w dotknięte nimi grupy. Jako przykład podano pracowników transgranicznych, dla których przywrócenie w Europie granic stało się zasadniczym utrudnieniem w ich codziennym funkcjonowaniu.
Dokument przygląda się także ograniczeniom wolności religijnej nałożonym na Kościoły, takim jak te dotyczące organizacji nabożeństw. Wskazano w tym kontekście, że choć naruszają one prawo do wolności sumienia i wyznania, które realizuje się także w sposób kolektywny – wspólnotowy, to jednak uzasadnia je troska o ochronę zdrowia. Jednocześnie Kościoły sprzeciwiają się narracji władz przedstawiającej zgromadzenia religijne jako rozsadniki pandemii, w sytuacji gdy inne wydarzenia gromadzące ludzi – sportowe czy kulturalne – były inaczej oceniane. Kościoły zadają również pytanie o to, czy wszystkie nałożone ograniczenia mają adekwatny charakter. Nie chodzi przy tym o wezwanie do obywatelskiego nieposłuszeństwa, ale o pole do demokratycznej dyskusji na temat wprowadzanych obostrzeń. Powinna się ona odbywać poza schematem, w którym każde wątpliwości co do wprowadzanych ograniczeń wolności traktowane są jako brak solidarności w walce z pandemią. W tym kontekście niezwykle istotne są mechanizmy praworządności, które powinny także w pandemii pozwalać na weryfikację wprowadzanych ograniczeń wolności na drodze sądowej.
Ostatnim z tematów w rozdziale poświęconym chrześcijańskiemu świadectwu jest edukacja. Wskazano, że ma ona charakter całościowy i nie można jej redukować tylko do przekazywania wiedzy kosztem przygotowania do życia w społeczeństwie. Jednocześnie wskazano, że przejście na nauczanie przez internet znacząco pogłębiło już istniejące wcześniej nierówności edukacyjne, a część uczniów pozbawiło regularnych posiłków, dostępu do urządzeń sanitarnych czy ochrony przed przemocą domową, co zapewniał im fizyczny pobyt w szkole. W tym kontekście wskazano, że szczególnym zadaniem ewangelickiej aktywności edukacyjnej jest dbanie o wyrównywanie szans. Warto wspomnieć tutaj także o praktycznych przykładach działań Kościołów, które wspomagały uczniów, zapewniając im odpowiedni sprzęt, czy też ciepłe posiłki. Autorzy dokumentu postulują także, by pandemia nie stanęła na przeszkodzie obecności w szkole tematów kulturowych i egzystencjalnych, obecnych na takich przedmiotach, jak muzyka, plastyka, etyka, filozofia czy religia. Podkreślono także potencjał tej ostatniej w zapewnieniu uczniom bezpiecznych warunków mierzenia się z doświadczeniem strachu i niepewności, które charakteryzuje okres pandemii.
Trzeci rozdział dokumentu skupia się na diakonii, postrzeganej jako jedno z najważniejszych działań w odpowiedzi Kościołów na pandemię COVID-19. Podkreślono zarówno to, że jest ona przejawem solidarności ze wszystkimi potrzebującymi, co odpowiada uniwersalizmowi zbawienia, jak i szeroki zakres działań diakonijnych.
Pierwszy z nich dotyczy zrównoważonego rozwoju społecznego. Autorzy wychodzą od konstatacji, że co prawda pandemia uderzyła we wszystkich członków społeczeństwa, jednak skutki tego uderzenia były najdotkliwsze dla najbiedniejszych, niedysponujących np. środkami na zapewnienie sobie opieki zdrowotnej czy dostatecznie dużymi mieszkaniami, by wygodnie znieść kwarantannę. W tym kontekście przypomniano zobowiązanie z Mt 25,40 do troski o najsłabszych, wskazując, że to przekonanie powinno być fundamentem działania Kościoła. Dostrzeżono także wyzwania ekologiczne. Podkreślono, że odzwierzęca geneza COVID-19 ilustruje możliwe kolejne wyzwania powiązane z nadmierną eksploatacją środowiska przez ludzi.
Przypomniano też o roli Kościołów w obliczu wyzwań ekologicznych. W kontekście zaś zachowania zrównoważonego rozwoju gospodarczego zwrócono uwagę, że...
Pełny tekst artykułu (po zalogowaniu w serwisie)
Jak uzyskać pełny dostęp do zasobów serwisu jednota.pl
Polskie tłumaczenie dokumentu „»Być razem Kościołem pośród pandemii« – refleksje z perspektywy protestanckiej” od 27 września 2021 r. jest dostępne w wersji PDF na portalu luteranie.pl. Można je pobrać tutaj
Jerzy Sojka – doktor habilitowany teologii ewangelickiej, profesor Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, kierownik Katedry Teologii Historycznej tej uczelni, członek Rady Światowej Federacji Luterańskiej
Czytaj też: Jerzy Sojka, „Kościoły ewangelickie wobec pandemii – cz. 1”