Godność nie umiera
Apel międzyreligijny i poradnik przed 1 listopada
26/10/2020 | Na stronie od 26/10/2020
Źródło: Luteranie.pl
Inicjatywa społeczna (nie) zapomniane cmentarze działająca przy Rzeczniku Praw Obywatelskich istnieje od trzech lat. Podejmuje ona działania na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego i dbałości o cmentarze, mogiły i groby zwłaszcza te niszczejące, zapomniane przez lokalne władze i mieszkańców.
Grupa zrzesza kilkadziesiąt osób: przedstawicieli Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce, naukowców, prawników, pasjonatów historii i sztuki sepulkralnej, zarówno zrzeszonych w stowarzyszeniach propagujących wiedzę historyczną i chroniących zabytki, jak również działający indywidualnie.
Przed 1 listoopada został podpisany międzyreligijny apel, wypracowany przez zwierzchników Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce, o poszanowanie cmentarzy – także tych już nieodwiedzanych, wyglądających na zapomniane oraz nagrania wybranych fragmentów apelu. Powstał również poradnik, który jest zbiorem wskazówek, jak zachowywać się na różnych cmentarzach,
Zawarte w tych dokumentach przesłanie mówi o poszanowaniu prawa do wyboru różnych dróg. Pokazuje też, że choć w różny sposób, wszyscy realizujemy to samo pragnienie: oddania czci Zmarłym.
Punktem wyjścia do wspólnej akcji było uświadomienie sobie, jak wiele jest w Polsce cmentarzy nie tylko zapomnianych – one są brutalnie przerabiane na parkingi, place zabaw, stawiane są na nich markety, budowane drogi.
W Polsce są cmentarze, których nikt już nie odwiedza – ale nadal są tam Zmarli. Bo cmentarz, na który nikt nie mógł przyjść, nadal jest cmentarzem. To nasza pamięć, szacunek dla osoby ludzkiej, dla jej godności, o tym decyduje. Tak, takie cmentarze są w Polsce: łemkowskie, żydowskie, ewangelickie, nazywane czasem „poniemieckimi” (jakby cmentarz mógł być „po-„), staroobrzędowe.
Od kilku lat osoby tworzące inicjatywę (Nie)zapomniane cmentarze, działającą przy Biurze RPO angażowały się w ochronę cmentarzy pomni na wskazania Konstytucji, że godności człowiekowi nic nie może odebrać, nawet śmierć. Prowadzono rozmowy ze społecznościami, których dotyka problem (nie)zapomnianych cmentarzy. Gdyż, choć trudno w to uwierzyć, na tamtych cmentarzach próbuje się robić parki dla dzieci, spychacze równają teren – „bo przecież nikt tam nie przychodzi”, albo „nikt nie pali zniczy”. Zbierano informacje nie tylko o aktach wandalizmu i dewastacji, ale też o działaniach społeczników, którzy ratowali te miejsca wiecznego spoczynku, ucząc przy okazji swoje wspólnoty, że są rożne tradycje upamiętniania Zmarłych.
Dziś, kiedy wszystkich dotyka społeczna katastrofa - kryzys pandemii, łatwiej zrozumieć, że zamknięcie bram cmentarza nie zmienia charakteru tego miejsca. Zmarli nie przestali się liczyć. Brak żałobników nie czyni danego miejsca terenem rekreacyjnym czy przemysłowym. Tam są Zmarli i zasługują na pamięć i szacunek. Bo szacunek i pamięć można wyrażać rożnie: nie tylko paląc znicze i spotykając się nad grobami.
Jednocześnie, w związku z trudną sytuacją epidemiczną warto, troszcząc się o miejsce pochówku najbliższych, pamiętać o przestrzeganiu wszystkich zaleceń służb medycznych i sanitarnych.
Przedstawiciele inicjatywy (Nie)zapomniane cmentarze podkreślają:
Cmentarze to nasze dziedzictwo. Każdy z nas może przyczynić się do ocalenia od zapomnienia naszej historii, naszych korzeni. Można to zrobić poprzez oznaczenie starej nekropolii, zgłoszenie lokalnym władzom, sprawdzenie kto spoczywa w grobach, kim byli ludzie zamieszkujący dany teren przed nami. Poszukajmy takich miejsc w naszej okolicy. Zastanówmy się, co o nich wiemy i co o nich możemy przekazać naszym dzieciom, wnukom. Rozmawiajmy o lokalnej historii z bliskimi, z sąsiadami, z nauczycielami okolicznej szkoły.
W Polsce działa wielu społeczników, którzy od lat ofiarnie pracują nad przywracaniem do godnego stanu zarówno pojedynczych grobów jak i całych cmentarzy, za co im z całego serca dziękujemy. Dziękujemy też szkołom, harcerkom i harcerzom, wszystkim, którzy organizują akcje porządkowania starych grobów i cmentarzy. Dołączmy do nich, każdy wedle swoich możliwości. Wspomagajmy ich modlitwą i życzliwą myślą. Zapalmy świeczkę, połóżmy gałązkę na zapomnianej mogile lub kamień na starej macewie.
Poradnik, który został przygotowany, zbiera doświadczenia i praktyki wielu tradycji. Jego lektura i rozmowa o przedstawionych tu problemach może pomóc w refleksji nad tym, jak dziś wspominać i dbać o pamięć naszych Zmarłych.