VII Dzień Judaizmu - Poznań 2004

VII DZIEŃ DIALOGU CHRZEŚCIJAŃSKO-ŻYDOWSKIEGO, POZNAŃ, 11–19.01.2004

"STANIECIE SIĘ BŁOGOSŁAWIEŃSTWEM"

„Staniecie się błogosławieństwem” (Zach 8, 13) – pod tym hasłem przebiega tegoroczny, siódmy już Dzień Judaizmu w Kościele katolickim w Polsce. W tych słowach kryje się wielkie marzenie, kim ludzie – mimo wszelkiej swojej ograniczoności – winni stać się dla siebie nawzajem...

Niech błogosławieństwo dobrego Boga towarzyszy nam w radości spotkania: odkrywania przestrzeni dialogu, pojednania i ufności.

Abp Stanisław Gądecki Przewodniczący Rady Episkopatu Polski ds. Dialogu Religijnego

PROGRAM OGÓLNOPOLSKICH OBCHODÓW VII DNIA DIALOGU CHRZEŚCIJAŃSKO-ŻYDOWSKIEGO

11 STYCZNIA 2004

• Monodram Olgierda Łukaszewicza na podst. Psalmów w tłum. R. Brandstaettera Komentarz: Ks. prof. Jan K. Pytel Prezes Stowarzyszenia im. R. Brandstaettera Aula Wydziału Teologicznego UAM, ul. Wieżowa 2-4, godz. 18.00 (bilety do odbioru w „Paramentum”, ul. Ostrów Tumski 5)
• Recital pieśni żydowskich Izabella Tarasiuk, solistka Opery Śląskiej w Bytomiu Restauracja „Pod Pretekstem”, godz. 20.00 (bilety)

12 STYCZNIA 2004

• „Pozostał tylko krzak bzu...” – wystawa Janusza Marciniaka Galeria Arsenał, godz. 17.00
• SCENA VERBUM Goście wieczoru: Ks. Arcybiskup Stanisław Gądecki i Rabin Michael Schudrich Prowadzenie: Sergiusz Sterna-Wachowiak Muzyka klezmerska w wykonaniu „Di Galitzyaner Klezmorin – Tria Galicyjskiego” Teatr Nowy, godz. 19.00 (bilety w teatrze)

13 STYCZNIA 2004

• Wystawa pt. „Nasi Bracia Starsi Malarstwo, rysunek i grafika ze zbiorów Żydowskiego Instytutu Historycznego” Kuratorzy wystawy: Renata Piątkowska, Artur Tanikowski Galeria U Jezuitów, godz. 19.00

14 STYCZNIA 2004

• Wokół żydowskiego stołu – jadło oraz gawęda Teresy Stanek Restauracja „Pod Pretekstem”, godz. 18.00
• Trio klezmerskie Kroke Blue Note, godz. 20.00 (bilety w klubie)

15 STYCZNIA 2004

• VII DZIEŃ DIALOGU CHRZEŚCIJAŃSKO-ŻYDOWSKIEGO SYMPOZJUM „STANIECIE SIĘ BŁOGOSŁAWIEŃSTWEM” Ratusz (Sala Odrodzenia) godz. 12.30 12.30 G.Bizet – Menuet z II Suity „Arlezjanka”, J. Massenet – Medytacja z opery „Thais”, Cecylia Matysik – harfa, Barbara Tritt – flet 12.40 Otwarcie – Prezydent Miasta Poznania Ryszard Grobelny, Dyskusja panelowa – prowadzi Ks. prof. Paweł Bortkiewicz UAM 12.50 I Wprowadzenie – Rabin Daniel Epstein, Jerozolima 13.15 II Wprowadzenie – Ks. prof. Łukasz Kamykowski, Kraków 13.40 J.S.Bach – Sarbanda z I Suity lutniowej, Anonim z XIII w. – Estampie, G.Bizet – Intermezzo z opery „Carmen” 13.50 Dyskusja: Ks. prof. Łukasz Kamykowski i Rabin Daniel Epstein Sympozjum towarzyszy wystawa obrazów Jerzego Piotrowicza
• NABOŻEŃSTWO BIBLIJNE Kościół pw. Wszystkich Świętych, ul. Grobla, godz. 17.00 Śpiew: Haec Dies – Viderunt omnes opr. St. Stuligrosz – Chór Katedralny Pozdrowienie i powitanie – Ks. Abp Stanisław Gądecki Psalm 23 – Kantor Symcha Keller Księga Rodzaju 12, 1 – 3 Słowo – Dr Stanisław Krajewski Psalm 1 – Kantor Symcha Keller List św. Pawła do Efezjan 1, 3-6 Śpiew: Czego chcesz od nas Panie Psalm 150 – Kantor Symcha Keller Ewangelia wg. św. Mateusza 5, 3-10 Słowo – Ks. Abp Stanisław Gądecki Śpiew: Lauda Sion – G. P. Palestrina – Chór Katedralny Wprowadzenie – Ks. prof. Michał Czajkowski Modlitwa: Ojcze nasz Błogosławieństwo z Księgi Liczb 6, 24-26 Śpiew: Pod Twą obronę
• „MEDYTACJA O POKOJU” Historyczny gmach Synagogi, ul. Wroniecka, godz. 19.00 19.00 Powitanie – Ks. dr Jerzy Strasz, Słowo Rabina Michaela Schudricha 19.15 Koncert Chóru Akademickiego pod dyrekcją Jacka Sykulskiego Peace Meditation – J. Sykulski Hatiqvah – opr. J. Sykulski Adagio for strings – S. Barber, opr. J. Sykulski Kyrie – J. Sykulski Voices from the past – J. Sykulski Dance in the fire – J. Sykulski Sybirian dance – L. Davidson Papirossen – opr. J. Sykulski Fortuna Imperatrix Mundi – C. Orff, opr. J. Sykulski Tears in Heaven – Clapton /W. Jenings, opr. J. Sykulski
• „Atlantyda” – instalacja artystyczna Janusza Marciniaka Atlantyda jest symbolem zaginionego świata, zatopionego lądu i zagłady. Skojarzenie dało początek projektowi instalacji, która będzie próbą symbolicznego przypomnienia nieistniejącego świata. Na powierzchni wody pojawi się niebieskie światło...

16 STYCZNIA 2004

• „Światło w Judaizmie”, Monika KRAJEWSKA Siedziba Gminy Żydowskiej, ul. Stawna 10 (zaproszenia)
• „Synagoga – Kościół – Cerkiew”, Magda BANASZAK CK Zamek (zaproszenia)

17 STYCZNIA 2004

• „Marzenia, Wspomnienia, Życzenia” Koncert kameralny w wykonaniu pedagogów i studentów Akademii Muzycznej im. I. J. Paderewskiego w Poznaniu Pałac Działyńskich, godz. 18.00 (wstęp wolny) Augustyn Bloch – Baal Shem (Nigun, Jubel): Mariusz Derewecki – skrzypce, Szymon Musiał – fortepian Aleksander Tansman – Cavatina (Preludium, Barkarola, Scherzino): Anna Borkowska – gitara klasyczna Max Bruch – Kol Nidrei (wariacje na temat melodii hebrajskiej): Magdalena Pietraszewska – wiolonczela, Krzysztof Sowiński – fortepian Szymon Laks – Elegia Żydowskich Miasteczek, Pięć pieśni do wierszy Juliana Tuwima: Barbara Gutaj – sopran, Wojciech Nycz – fortepian Felix Mendelssohn – Trio fortepianowe d-moll, op. 49, cz. I: Ewa Płonka – fortepian, Andrzej Nowicki – wiolonczela Prowadzenie koncertu: Halina Lorkowska

19 STYCZNIA 2004

• ALKIMJA Koncert tradycyjnej muzyki sefardyjskiej i aszkenazyjskiej w wykonaniu Justyny Steczkowskiej Teatr Nowy, godz. 19.30 (bilety w teatrze)
• Organizator – kontakt: hadawar@o2.pl
• PATRONAT HONOROWY Wojewoda Wielkopolski
  • Marszałek Województwa Wielkopolskiego
  • Prezydent Miasta Poznania
  • Arcybiskup Metropolita Poznański
  • Rektor Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu
  • Dyrektor Biblioteki Kórnickiej PAN
• MECENAT
  • Urząd Marszałkowski
  • Urząd Miasta Poznania
• ORGANIZATOR:
  • Komitet Obchodów Dnia Dialogu z Judaizmem przy Metropolicie Poznańskim
• WSPÓŁPRACA
  • Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich
  • Wydział Teologiczny UAM w Poznaniu
  • Teatr Nowy
  • Muzeum Narodowe
  • Centrum Kultury Zamek
  • Akademia Muzyczna w Poznaniu
  • Galeria U Jezuitów
  • Galeria Arsenał
  • Blue Note
  • Pod Pretekstem
  • Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich
• SPONSORZY Ambasada Izraela
  • Plaza Centers Poland
  • Fundacja Atara
  • Drukarnia i Księgarnia Św. Wojciecha
  • Robert Gamble
  • Iwona i Jan Sawiccy
  • Fundacja Rozwoju Sportu Szkolnego
  • Drukarnia GRUPA FKD
• PATRONAT MEDIALNY Przewodnik Katolicki
  • Mateusz
  • IKS
  • Gazeta Wyborcza
  • Gazeta Poznańska
  • Głos Wielkopolski
  • Życie Uniwersyteckie
  • Radio Merkury Poznań
  • Dobre Radio Emaus

_„Dziś, podróżując po Polsce, uświadamiamy sobie, jak pięknym, wielobarwnym i fascynującym światem była przed rokiem 1939...” napisał we wstępie do przewodnika „Śladami Żydów polskich” prof. Schewach Weiss. W przewodniku tym – opisującym zabytki żydowskie na ziemi polskiej u progu XXI wieku – na próżno szukać choćby wzmianki o synagodze w stolicy Wielkopolski. I trudno się temu dziwić stając wobec zniszczonej i odartej z dawnej świetności bóżnicy przekształconej w Pływalnię Miejską. A jednak, to właśnie w tym miejscu ożywa w szczególny sposób historia wspomnianej wielobarwności i piękna wspólnego zamieszkiwania na poznańskiej ziemi Polaków i Żydów...

W 1264 roku na mocy statutu kaliskiego Bolesław Pobożny uregulował prawnie obecność Żydów w Wielkopolsce. Na XIV wiek datuje się pierwsze ślady zamieszkania ludności żydowskiej w Poznaniu. Niestety, po okresie akceptacji i wzajemnego zrozumienia, rodzące się napięcia narodowościowe przyczyniły się do izolowania dzielnicy żydowskiej. Władze miasta wyznaczyły przestrzeń zasiedlenia ulicami: Stawną, Żydowską, Wroniecką i Mokrą. Sytuacja ta zmieniła się dopiero na początku XIX wieku, kiedy zaczęły masowo powstawać kamienice żydowskie, a także miejsca kultu – synagogi. Do 1939 roku powstało w Poznaniu około 20 bóżnic. Pod koniec XIX wieku gmina żydowska rozpisała konkurs na projekt nowej synagogi w pobliżu ulic Żydowskiej i Wronieckiej. Inwestycję tę zrealizowała firma Cremer i Wolffenstein dzięki wsparciu finansowemu najbogatszych kupców poznańskich. Okazała budowla – zdolna pomieścić do 1200 osób – wyróżniała się w panoramie miasta wyniosłymi bizantyjskimi kopułami. Wielką Synagogę na ul. Stawnej otwarto 5 września 1907 roku.

Dramat poznańskich Żydów wysiedlonych w grudniu 1939 roku dopełnił się przez zniszczenie bóżnicy. W latach 1940-1942 Niemcy przebudowali dom modlitwy na pływalnię dla wojska dewastując zarówno wnętrze jak i elewacje zewnętrzną. Dzieła zniszczenia dopełniły pociski wojsk sowieckich. Po wojnie nie istniała już w Poznaniu dawna, bogata i liczna gmina żydowska, dlatego władze miasta przywróciły budynkowi okupacyjny charakter. Do dzisiaj historyczny budynek synagogi pełni funkcję Pływalni Miejskiej dla mieszkańców Poznania.

6 maja 2002 roku budynek dawnej Synagogi został przekazany przez Skarb Państwa Związkowi Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Warszawie. Przewodnicząca poznańskiej filii ZGWŻ pani Alicja Kobus planuje stworzyć w tym miejscu „wielofunkcyjne Centrum Kultury Żydowskiej”. Z okazji Dnia Dialogu z Judaizmem przygotowany został przez poznańską architekt Ewelinę Jankowską projekt instalacji ocalający od niepamięci historyczny kształt Synagogi przy ul. Stawnej (zob. zdjęcie).

Ks. Jerzy STRANZ Referent ds. Dialogu Międzyreligijnego Archidiecezji Poznańskiej

„Nie obchodziliśmy religijnie szabasu, ale w piątek wieczorem matka zapalała świece i jedzenie było koszerne. W święta żydowskie chodziliśmy z ojcem do Wielkiej Synagogi na ul. Stawną. W synagodze ojciec miał stałe miejsce w drugim rzędzie, a ja siedziałem koło niego. Synagoga w środku była piękna i monumentalna, ale wydawało mi się wtedy – za duża na liczbę modlących się i przeważnie nie była pełna. Specjalne miejsce miał rabin Dawid Szyje Sender – siedział z przodu – przed podwyższeniem dla Tory i przed ławkami dla ludzi. Kantor, który ładnie śpiewał modlitwy nazywał się Sonnabend. Ponieważ miałem ładny głos (sopran) i umiałem śpiewać, to szybko trafiłem do chóru synagogi, w którym byli młodzi chłopcy. Oprócz świąt śpiewałem tam w piątki wieczorem, to jest w wieczór szabasowy. Kto kierował tym chórem nie pamiętam. Polacy nie przeszkadzali nabożeństwom odbywającym się w synagodze.”

Jurek JANOWSKI urodził się w 1926 r. w Poznaniu, i mieszkał tu do 1939 r. – przy ul. Tama Gar- barska 4. Jego ojciec był współwłaścicielem hurtowni bławatów przy ul. Wielkiej. Dziś Jurek mieszka w Ramat Gan w Izraelu i nosi nazwisko Yacob Yanovski.

_ © 1996–2004 www.mateusz.pl