Arcybiskup Metropolita Gnieźnieński J. E. Henryk Józef MUSZYŃSKI

Arcybiskup Metropolita Gnieźnieński J. E. Henryk Józef MUSZYŃSKI

Życiorys

W służbie Słowu Bożemu

Przyjmuję to powołanie jako wielki i niezasłużony dar, a jednocześnie jako wezwanie do jeszcze pełniejszego zjednoczenia się z Chrystusem i wyłącznego oddania się na Jego służbę. Przyjmuję tę wielką łaskę z pokorą i wdzięcznością, ale i z wielkim zaufaniem i zawierzeniem Bogu. Słowa te wypowiedział biskup - nominat Henryk Muszyński na zakończenie uroczystości konsekracyjnych w Bazylice Pelplińskiej dnia 25 marca 1985 roku. Patrząc na Jego życie i posługiwanie dostrzec można konsekwentną realizację tego, co wypowiedział w dniu swoich święceń biskupich przed dziesięciu laty.

1. Dzieciństwo i młodość

Urodził się 20 marca 1933 r. w Kościerzynie jako trzecie dziecko Państwa Marii i Franciszka Muszyńskich. Ojciec pracował jako urzędnik w Starostwie w Kościerzynie a matka zajmowała się pracą w domu. Wzrastał w czasach trudnych. Druga wojna światowa odbierała często radość spokojnego dzieciństwa, a okres powojenny, naznaczony głębokim stalinizmem, dawał się nie jeden raz we znaki. Z domu rodzinnego wyniósł bardzo wiele. Wychowywany był w atmosferze głęboko religijnej. Zarówno ojciec jak i matka starali się przekazać swoim dzieciom miłość do Boga, Kościoła i Ojczyzny. 1 września 1939 roku, który miał być pierwszym dniem szkolnym, zbiegł się z początkiem II wojny światowej. Przygotowany do szkoły tornister posłużył do spakowania najkonieczniejszych rzeczy w czasie ucieczki przed zbliżającym się frontem niemieckim. Bliskość granicy niemieckiej sprawiła, że cała rodzina została ewakuowana poprzez Warszawę, Lublin, Chełm Lubelski aż do samego Bugu. Ojciec musiał wybierać pomiędzy okupacją radziecką a niemiecką. Wstrząsające wieści, które docierały ze wschodniej strony Bugu, sprawiły, że rodzina nie zdecydowała się na jego przekroczenie końmi otrzymanymi od polskiego wojska. Matka wróciła wraz z dziećmi do swojej rodzinnej wioski Wysin niedaleko Kościerzyny. Tutaj pozostali przez całą okupację. Ojciec ukrywał się w początkach wojny aż do czasu zakończenia akcji specjalnych, których owocem było wymordowanie prawie całej inteligencji polskiej na Pomorzu. Dostęp do szkoły, nawet podstawowej, był w czasie wojny dla ludności polskiej bardzo ograniczony. Stąd pierwsze lata po wojnie poświęcił głównie nadrobieniu w systemie przyspieszonym braków z zakresu szkoły podstawowej, by w roku 1947 rozpocząć edukację w Państwowym Gimnazjum i Liceum im. J. Wybickiego w Kościerzynie.

2. Studia

Po zdaniu matury w 1951 roku idąc za głosem powołania wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie, gdzie odbywał w latach 1951- 1957 studia filozoficzno-teologiczne. W czasie przygotowania do kapłaństwa, gdy był na trzecim roku studiów, umarł Mu ojciec. Stąd w okresie wakacji musiał często podejmować pracę, by zarobić na opłacenie seminarium i mieć pieniądze na zakupienie potrzebnych książek. Ziemskim życiem matki cieszył się dłużej, bo aż do 1984 r. Kapłańskie święcenia przyjął 28 kwietnia 1957 roku w Bazylice Katedralnej w Pelplinie z rąk Księdza Biskupa Kazimierza Kowalskiego. Po święceniach otrzymał pierwszy dekret powołujący Go do pracy w charakterze wikariusza w parafii św. Józefa w Gdyni - Leszczynkach. W seminarium i w pracy parafialnej dał się poznać jako zdolny, ambitny i pracowity człowiek. Jako zdolnego młodego człowieka skierowano Go w 1960 roku na studia biblijne do Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, które w roku 1963 ukończył licencjatem z teologii pracą na temat "Zwrot 'czynić prawdę' w pismach św. Jana". Kolejny etap studiów to Papieski Instytut Biblijny w Rzymie, gdzie studiował biblistykę. W roku 1964 obronił w Rzymie licencjat z nauk biblijnych na podstawie pracy "Barabbas - oder Jesus - Barabbas? Textkritische Untersuchung zur Authentizitat von Mt 27,16-17". Następnie w latach 1965-1967 studiował we Franciszkańskim Instytucie Biblijnym w Jerozolimie. Tam też w 1967 roku obronił doktorat z teologii. Tytuł pracy brzmiał: "Der Fundamentbegriff im Alten Testament. Archaologie und Exegese". W latach 1967-1968 odbył studium i badania naukowe w Instytucie Badań Qumrańskich w Heidelbergu. W 1973 roku obronił w Rzymie pracę doktorską z nauk biblijnych na podstawie rozprawy "Fundament, Bild und Metapher in den Handschriften aus Qumran. Studium zur Vorgeschichte des ntl. Begriffs themelios".

3. Profesor

Po zakończeniu studiów wrócił do swojej rodzinnej diecezji chełmińskiej i rozpoczął w 1968 roku pracę w Wyższym Seminarium Duchownym w Pelplinie. Pełnił funkcję prefekta studiów i był jednocześnie wykładowcą Pisma Świętego. Pełnił także funkcję diecezjalnego referenta do spraw laikatu. Od 1973 roku był związany również z Akademią Teologii Katolickiej w Warszawie, gdzie został adiunktem przy katedrze biblistyki. Prowadził seminarium naukowe na teologii ogólnej stacjonarnej i zaocznej, a także na Studium Pastoralno-Biblijnym i specjalizacji biblistyki. W tym czasie przygotowywał pracę habilitacyjną na temat "Chrystus - fundament i kamień węgielny Kościoła w świetle tekstów qumrańskich" (1979 r.). W roku 1981 otrzymał nominację na stanowisko docenta, a w roku 1986 Rada Państwa nadała mu tytuł profesora nadzwyczajnego. W Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, z którą związany był bardzo blisko aż do 1991 roku, pełnił funkcję prodziekana (1981-1983) a następnie dziekana (1985-1986) Wydziału Teologicznego. Był także kierownikiem Katedry Starego Testamentu przy Wydziale Teologii ATK oraz kuratorem archeologii chrześcijańskiej i równocześnie kierownikiem Katedry Archeologii Starożytnego Bliskiego Wschodu.

4. Biskup

W 1985 r. Jan Paweł II mianował go biskupem pomocniczym diecezji chełmińskiej. Sakrę biskupią otrzymał w Uroczystość Zwiastowania Pańskiego - 25 marca 1985 r. w Pelplinie. Całe swoje dotychczasowe życie spędził na służbie słowu Bożemu zgłębiając je, medytując i wyjaśniając innym. Stąd chyba głębokie umiłowanie Pisma Świętego znalazło także swój wyraz w zawołaniu biskupim "In Verbo Tuo" - na słowo Twoje (Panie) oraz w symbolach jego herbu biskupiego.

Tarcza herbu podzielona jest na dwie części. W górnej (koloru złotego) widnieje otwarta księga (biała) Pisma Świętego nawiązująca do posługi słowa: "Ecce venio", tzn. "Oto idę" (Hbr 10,7), które autor Listu wkłada w usta Chrystusa, są nawiązaniem do słów Psalmu 40: "Wtedy powiedziałem: Oto przychodzę; w zwoju księgi o mnie napisano: Jest moją radością, mój Boże, czynić Twoją wolę" (z liturgii uroczystości Zwiastowania Pańskiego jako dnia konsekracji). Na dolnej części tarczy herbowej (koloru niebieskiego) jest łódź Piotrowa (złotego koloru). Jest to nawiązanie do opisanego w Ewangelii św. Łukasza (por. 5,4-11) cudownego połowu ryb. Szymon Piotr zniechęcony bezskutecznym łowieniem na zachętę Jezusa odpowiada: "Lecz na Twoje słowo zarzucę sieci". Z Piotrowej wypowiedzi zostało zaczerpnięte hasło posługiwania biskupiego: "In verbo Tuo" - "Na słowo Twoje", umieszczone na wstędze pod tarczą herbową.

Przez cztery lata pracował jako biskup pomocniczy w swojej rodzinnej diecezji chełmińskiej. Jako sufragan został mianowany proboszczem w parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Gdyni i wikariuszem biskupim dla Wybrzeża Gdyńskiego. Będąc biskupem pomocniczym przeprowadzał wizytacje pasterskie, przewodniczył uroczystościom parafialnym oraz nadal intensywnie pracował naukowo i dydaktycznie w Seminarium w Pelplinie oraz w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. Ponadto kierował Diecezjalnym Studium Teologicznym w Gdyni, dokształcaniem teologicznym kapłanów i świeckiej inteligencji. Dnia 23 grudnia 1987 r. został mianowany biskupem ordynariuszem diecezji włocławskiej. Pomimo licznych obowiązków związanych z codzienną posługą biskupią, nadal dojeżdżał do Warszawy, by prowadzić ze studentami zajęcia dydaktyczne na Akademii Teologii Katolickiej. Do najważniejszych momentów posługi w tej diecezji należy niewątpliwie pielgrzymka Ojca Świętego Jana Pawła II do Włocławka. Przygotowywał do niej rodzinę diecezjalną i zabiegał o to, by Kościół Włocławski mógł jak najowocniej przeżyć spotkanie z Namiestnikiem Chrystusowym. Zewnętrznym wyrazem tej troski były między innymi radiowe i telewizyjne wystąpienia na temat "Dekalogu", który stanowił główny przedmiot IV Pielgrzymki papieskiej do Ojczyzny. W tych katechezach starał się przybliżyć głębokie przesłanie biblijne zawarte w Dekalogu i jednocześnie usiłował ukazać głębię nauczania Ojca Świętego na temat "dziesięciu prostych słów Boga". Katechezy biskupa włocławskiego znalazły szeroki oddźwięk wśród słuchaczy i telewidzów. Zostały bowiem przyjęte z żywym zainteresowaniem. Jako biskup włocławski starał się o przeprowadzenie procesu beatyfikacyjnego bł. biskupa Michała Kozala i jego 114 towarzyszy męczeństwa. Jego otwarcia dokonał osobiście w katedrze włocławskiej dnia 26 stycznia 1992 roku. Natomiast po dwóch latach uczestniczył we Włocławku jako Arcybiskup i Metropolita Gnieźnieński w zamknięcia procesu informacyjnego męczenników Kościoła w Polsce z okresu II wojny. Dnia 25 marca 1992 r. w ramach reorganizacji administracyjnej Kościoła w Polsce Ojciec Święty mianował Go Arcybiskupem Metropolitą Gnieźnieńskim. Po 173 latach jest pierwszym ordynariuszem rezydującym na stałe w Gnieźnie.

5. W służbie Kościołowi

Działalność Arcybiskupa Gnieźnieńskiego jest bardzo rozległa. Nie ogranicza jej tylko do Kościoła diecezjalnego. Jest członkiem Rady Głównej Episkopatu Polski, Rady II Ogólnopolskiego Synodu Plenarnego, pełni funkcję w Podkomisji Biblijnej Episkopatu Polski. Od 1989 do 1994 roku pełnił funkcję Przewodniczącego Komisji Episkopatu Polski do spraw Dialogu z Judaizmem. Na licznych spotkaniach z Żydami całego świata starał się im wytłumaczyć specyfikę problemów polskich, a Polakom - odczucia Żydów względem Polaków. Podejmowany od kilku lat dialog, dzięki jego czynnemu zaangażowaniu, przynosi owoce i pozwala właściwie spojrzeć i rozwiązać wiele problemów, które narosły przez wieki między Polakami i Żydami. Chociaż nie pełni już funkcji przewodniczącego wspomnianej Komisji, nadal służy radą i doświadczeniem w pracach na rzecz dialogu. Otwarty w październiku 1994 roku Instytut Dialogu Katolicko-Żydowskiego w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie jest również jego zasługą. Zabiegał o to bowiem wiele lat, jeszcze jako profesor tejże Akademii. W 1990 r. pełnił funkcję Sekretarza Specjalnego na VIII Zwyczajnym Światowym Synodzie Biskupów, który poświęcony był formacji do kapłaństwa. Miał swój znaczny udział w przygotowaniu adhortacji apostolskiej Pastores dabo vobis, która była owocem wspomnianego Synodu. Od 1991 do 1994 roku był członkiem Stałej Rady Synodu Biskupów poświęconego życiu konsekrowanemu w Kościele. W marcu 1994 roku na 268 Plenarnej Konferencji Episkopatu Polski został wybrany Wiceprzewodniczącym Konferencji Episkopatu Polski (do 1999) i Przewodniczącym Komisji Episkopatu Polski d/s Nauki Katolickiej (do 2002), a także Przewodniczącym Zespołu d/s Kontaktów Episkopatów Polski i Niemiec. W czerwcu 1994 roku został mianowany przez Ojca Świętego Jana Pawła II członkiem Papieskiej Rady d/s Popierania Jedności Chrześcijan. Od grudnia 1994 roku pełni funkcję Wiceprzewodniczącego Rady Naukowej Episkopatu oraz został członkiem Komisji Duszpasterstwa Ogólnego. Od 1996 roku jest także Przewodniczącym Krajowego Komitetu Organizacji Wielkiego Jubileuszu Roku 2000. Uczestniczył również w Światowych Synodach Biskupów w Rzymie w październiku 1999 roku oraz w październiku 2001 roku. Od 1999 roku jest Delegatem Konferencji Episkopatu Polski d/s kontaktów z Komisją Episkopatów Wspólnoty Europejskiej (COMECE). W 2001 roku został mianowany członkiem Światowej Rady Synodu Biskupów. We wrześniu 2002 roku został mianowany przez Ojca Świętego Jana Pawła II członkiem Kongregacji Nauki Wiary.

6. Pasterz

Pomimo wielu wyjazdów zagranicznych i udziału w sympozjach i konferencjach międzynarodowych Ksiądz Arcybiskup na pierwszym planie stawia posługę w archidiecezji. W pierwszych miesiącach swojego pasterzowania w archidiecezji gnieźnieńskiej odbywał regularne spotkania z kapłanami wszystkich dekanatów. Atmosfera tych spotkań była bardzo pozytywnie oceniana przez księży. Od samego początku podjął Ksiądz Arcybiskup decyzję o reorganizacji Kurii Metropolitalnej. Wyrazem tego było nie tylko personalne obsadzenie niektórych stanowisk, ale również utworzenie nowych wydziałów, zwłaszcza tych, które są konieczne w obecnej strukturze administracyjnej i duszpasterskiej Kościoła. W trosce o przekazanie przyszłym pokoleniom bogatego dorobku piśmiennictwa, które posiada Archidiecezja, Ksiądz Arcybiskup podjął w listopadzie 1994 roku historyczną decyzję o przeniesieniu zbiorów Archiwum Archidiecezjalnego do nowych pomieszczeń, odpowiednio przygotowanych do przechowywania tego typu zabytków. Szczególną troską otacza Ksiądz Arcybiskup Seminarium Duchowne. Wyrazem tego są, na ile czas pozwala, spotkania z alumnami w kaplicy na Mszy św., udział w konferencjach z profesorami seminarium. Zawsze żywo zainteresowany jest życiem w seminarium i pracą duchowo - intelektualną alumnów. Stara się też zachować żywy kontakt z kapłanami. W przedpołudnia, gdy nie ma posługi w parafiach, przyjmuje kapłanów, rozmawia z nimi, dzieli ich radości i troski. Często odwiedza parafie, by spotkać się z kapłanami i wiernymi. Przeglądając diariusz Jego posług w Archidiecezji można zauważyć, że wiele czasu poświęca wizytom pasterskim w parafiach. Swoją pamięcią ogarnia Ksiądz Arcybiskup także kapłanów seniorów i tych, którzy znajdują się już w stanie spoczynku. Zewnętrznym tego wyrazem jest pamięć o ich imieninach, przeżywanie z nimi wieczerzy wigilijnej. Aby zapewnić jak najlepsze warunki mieszkaniowe księżom emerytom, z zapałem przystąpił do budowy domu emerytów w Gnieźnie. Wielką troską obejmuje Ksiądz Arcybiskup powierzonych sobie wiernych świeckich. Częste spotkania z nimi w Gnieźnie albo z racji swojego pobytu w Bydgoszczy a także przy okazji wizyt w parafiach, zacieśniają więź ze swoim Arcypasterzem, pozwalają się bliżej poznać i lepiej zrozumieć. Te spotkania ułatwiają poznanie wielu problemów, które nękają wiernych. Wyrazem pasterskiej troski Księdza Arcybiskupa o powierzony Kościół Gnieźnieński są listy i odezwy kierowane do kapłanów i wiernych Archidiecezji z racji świąt lub też ważnych wydarzeń w życiu Kościoła i Ojczyzny. W ostatnim czasie Ksiądz Arcybiskup przystąpił z wielkim zapałem do przygotowań uroczystości tysiąclecia śmierci św. Wojciecha, którą przeżywaliśmy pod przewodnictwem Ojca św. w 1997 roku. Jest inicjatorem powstania i zwołania Europejskiego Komitetu Obchodów Tysiąclecia Śmierci Św. Wojciecha. Wyrazem przygotowań do Tysiąclecia śmierci św. Wojciecha i podjęcia nowej ewangelizacji są radiowe katechezy biblijne, których jest nie tylko inicjatorem i gorącym propagatorem, ale także jednym z prowadzących. W perspektywie Jubileuszu Tysiąclecia męczeńskiej śmierci św. Wojciecha oraz mając na względzie zbliżający się przełom wieków i nadejście 2000 roku od Narodzenia Chrystusa, w dniu 2 lutego 1995 roku, w Święto Ofiarowania Pańskiego, zwołał III powojenny Synod Archidiecezji Gnieźnieńskiej i w tym celu powołał Synodalną Komisję Przygotowawczą. Trzykrotnie, jako Pasterz Diecezji podejmował Ojca św. Jana Pawła II - w 1992 r. we Włocławku, 1997 r. w Gnieźnie i w 1999 r. w Bydgoszczy, biorąc żywy udział w pracach Komisji Episkopatu Polski d/s Organizacji Pielgrzymki Papieskiej.

7. Naukowiec

Biegła znajomość języków biblijnych i nowożytnych pozwala Mu na bardzo szerokie kontakty międzynarodowe. Wygłasza często referaty na sympozjach krajowych i międzynarodowych, chociażby w takich miastach jak: Praga, Monachium, Wiedeń, Rzym, Mediolan, Asyż, Genewa, Londyn, Jerozolima, Chicago. Jest również laureatem wielu różnych nagród i wyróżnień min. nagrody naukowej imienia Leopolda Lucasa - Fakultetu Protestanckiego Uniwersytetu w Tybindze, za zasługi w dziedzinie wzajemnego porozumienie polsko-żydowskiego (Tybinga 1997); nagrody Polskiego Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków imienia Ks. Prof. Janusza S. Pasierba: Conservator Ecclesiae, za zasługi na polu konserwacji zabytków, a zwłaszcza Katedry Gnieźnieńskiej (Kraków 1998); odznaki Zasłużony dla Miasta, Województwa i Regionu (Bydgoszcz 1998); Honorowy Obywatel Włocławka (Włocławek 1992); Gnieźnianin Roku 1995; Honorowy Obywatel Mogilna (Mogilno 2002); medale Buber - Rosenzweig - Medaille, przyznanego przez Niemiecką Radę Koordynacji Towarzystw Współpracy Chrześcijańsko- Żydowskiej, za budowanie porozumienia między chrześcijanami i żydami oraz Polakami i Niemcami (Berlin 1999). Odznaczony przez prezydenta Niemiec Wielkim Krzyżem Zasługi z Gwiazdą Republiki Federalnej Niemiec (2001). Odznaczony przez prezydenta Polski Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2002). W roku 2003 Wydział Teologiczny Uniwersytetu Friedricha Wilhelma w Bonn uhonorował go tytułem doctor honoris causa. Dużo czasu poświęca na pracę naukową. W jego prywatnym gabinecie rodzą się artykuły, referaty na sympozja krajowe i zagraniczne, tutaj powstają teksty homilii i kazań. Jest autorem licznych prac naukowych: książek, artykułów w czasopismach polskich i zagranicznych, jest także autorem kilku haseł do Encyklopedii Katolickiej. W bogatej Jego twórczości naukowej i popularno-naukowej dają się wyodrębnić następujące zasadnicze grupy tematyczne: prace z zakresu biblistyki, kapłaństwa, dialogu chrześcijan z judaizmem, duchowej jedności Europy. Liczba wszystkich publikacji (artykułów, wywiadów, recenzji, książek) wynosi obecnie ponad 300 pozycji.

© 2004, Archidiecezja Gnieźnieńska