Dwanaście Punktów z Berlina (ICCJ 2009)

Czas, by odnowić zaangażowanie

BUDOWANIE NOWEJ RELACJI MIĘDZY ŻYDAMI A CHRZEŚCIJANAMI

W lecie 1947 roku zebrało się w Seelisbergu (Szwajcaria) 65 Żydów i chrześcijan z 19 krajów. Zebrali się, by wyrazić rozpacz z powodu Holokaustu, postanowienie walki z antysemityzmem i chęć kształtowania głębszej więzi między Żydami a chrześcijanami. Potępili antysemityzm jako grzech przeciw Bogu i ludzkości oraz jako niebezpieczeństwo dla współczesnej cywilizacji. Odnosząc się do tych podstawowych zagrożeń, ogłosili apel w formie dziesięciu punktów, skierowany do kościołów chrześcijańskich, aby zreformować i odnowić ich rozumienie judaizmu i związków między judaizmem a chrześcijaństwem.

Obecnie, ponad 60 lat później, Międzynarodowa Rada Chrześcijan i Żydów (International Council of Christians and Jews - ICCJ) ogłasza nowe wezwanie - tym razem skierowane zarówno do społeczności chrześcijańskich jak i żydowskich na całym świecie. Upamiętnia ono rocznicę spotkania w Seelisbergu, które było też początkiem ICCJ. Obecny apel odzwierciedla potrzebę pogłębienia Dziesięciu Punktów z Seelisberga w sposób odpowiadający postępowi dokonanemu w dialogu międzyreligijnym w okresie, który upłynął od przełomowego dokumentu z roku 1947.

Niniejszy apel składa się z 12 punktów - przedstawionych jako cele - skierowanych do chrześcijan, do Żydów oraz wspólnie do społeczności chrześcijańskich i żydowskich. Po przedstawieniu tych punktów i związanych z każdym z nich zadań niniejszy dokument prezentuje przegląd historii relacji chrześcijan z Żydami; z tej historii wyłaniają się ramy pojęciowe i pobudki dla naszej inicjatywy.

My, członkowie Międzynarodowej Rady Chrześcijan i Żydów, wypowiadamy się wspólnie w tym apelu jako czynni uczestnicy naszych tradycji religijnych, mających za sobą trwającą przez stulecia historię wyobcowania, wrogości i konfliktu, z widocznymi co pewien czas aktami prześladowań i przemocy wobec Żydów w Europie zdominowanej przez chrześcijaństwo, a także momentami łaskawości i wzajemnego uznania, które mogą być dla nas inspiracją.

Zachęceni przez inicjatywę seelisberską, dążyliśmy do przezwyciężania dziedzictwa uprzedzeń, nienawiści i wzajemnej podejrzliwości. Poprzez poważne zaangażowanie w dialog, samokrytyczne zbadanie naszych tekstów i tradycji, wspólne studiowanie i działanie na rzecz sprawiedliwości lepiej rozumiemy się nawzajem, akceptujemy w pełni istniejące między nami różnice i potwierdzamy nasze wspólne człowieczeństwo. Rozumiemy, że stosunki żydowsko-chrześcijańskie nie stanowią "problemu", który należałoby "rozwiązać", lecz raczej ciągły proces uczenia się i ulepszania.

Droga nie była łatwa ani prosta. Napotykaliśmy wiele przeszkód i zahamowań, w tym konfliktów - czasem poważnych - dotyczących spraw teologicznych lub historycznych. Jednakże nasze zdecydowanie, by kontynuować dialog pomimo różnic, by uczciwie przedstawiać problemy, by zakładać dobrą wolę partnera, pomogło nam utrzymywać się na kursie. Dlatego żywimy przekonanie, że ta historia, te wyzwania i osiągnięcia naszego dialogu są istotne dla wszystkich, którzy zajmują się konfliktami między grupami i religiami. W takim duchu ogłaszamy wezwanie do wspólnot chrześcijańskich i żydowskich na świecie.

APEL DO SPOŁECZNOŚCI CHRZEŚCIJAŃSKICH I ŻYDOWSKICH NA CAŁYM ŚWIECIE

My, Międzynarodowa Rada Chrześcijan i Żydów oraz nasze organizacje członkowskie, postanawiamy wyrazić w nowy sposób nasze zaangażowanie odnoszące się do Dziesięciu Punktów z Seelisberga, które były inspiracją dla rozpoczęcia naszej działalności. Ogłaszamy więc wezwanie skierowane do chrześcijan, Żydów i wszystkich ludzi dobrej woli:

Apel do chrześcijan i wspólnot chrześcijańskich

Chcemy realizować poniższe cele, zapraszając chrześcijan i wspólnoty chrześcijańskie, aby przyłączyły się do nas w dalszych wysiłkach usuwania wszelkich pozostałości pogardy wobec Żydów i wzmacniania więzi ze społecznościami żydowskimi na świecie.

I. Zwalczać antysemityzm w postaci religijnej, rasowej i w innych formach

W podejściu do Biblii

1. Przez uznanie głębokiej tożsamości Jezusa jako Żyda swojego czasu i interpretowanie jego nauczania w kontekście ram wyznaczanych przez judaizm pierwszego stulecia.
2. Przez uznanie głębokiej tożsamości Pawła jako Żyda swojego czasu i interpretowanie jego nauczania w kontekście ram wyznaczanych przez judaizm pierwszego stulecia.
3. Przez podkreślanie, że nowe badania, dotyczące zarówno tego, co wspólne, jak i stopniowego oddzielania się chrześcijaństwa i judaizmu, mają fundamentalne znaczenie dla naszego zrozumienia związków żydowsko-chrześcijańskich.
4. Przez pokazywanie obu Testamentów w Biblii chrześcijańskiej jako raczej wzajemnie się uzupełniających i potwierdzających niż antagonistycznych i wyrażających stosunek wyższości/niższości. Kongregacje, które używają lekcjonarzy, zachęcamy do wybierania i powoływania tekstów biblijnych, które wyrażają taką afirmatywną teologię.
5. Przez oponowanie przeciw mylnej chrześcijańskiej lekturze tekstów biblijnych dotyczących Żydów i judaizmu, które mogą prowadzić do karykatur lub wrogości.

W liturgii

1. Przez podkreślanie powiązań pomiędzy liturgią żydowską a chrześcijańską.
2. Przez wykorzystywanie duchowego bogactwa żydowskiej interpretacji Pisma.
3. Przez oczyszczenie liturgii chrześcijańskich z podejścia antyżydowskiego, zwłaszcza w kazaniach, modlitwach i hymnach.

W katechezie

1. Przez pokazywanie w pozytywnym duchu związków chrześcijańsko-żydowskich w nauczaniu chrześcijan wszystkich pokoleń, podkreślając żydowskie podstawy wierzeń chrześcijańskich i adekwatnie pokazując, jak sami Żydzi rozumieją swoje tradycje i praktyki. To odnosi się do programów chrześcijańskich szkół, seminariów i programów nauczania dorosłych.
2. Przez rozpowszechnianie wyczulenia na żywe od dawna wątki chrześcijańskiego antyjudaizmu i przez dostarczanie przykładów umożliwiających odnowienie unikalnego związku Żydów i chrześcijan.
3. Przez podkreślenie olbrzymiego bogactwa religijnego obecnego w tradycji żydowskiej, szczególnie poprzez studiowanie jej reprezentatywnych tekstów.

II. Propagować dialog międzyreligijny z Żydami

1. Przez rozumienie dialogu jako przedsięwzięcia wymagającego zaufania i równości między wszystkimi partnerami i odrzucającego jakiekolwiek oczekiwania wobec innych, aby przyjęli poglądy partnera dialogu.
2. Przez uznanie tego, iż dialog - rzetelne zaangażowanie w budowanie związku z partnerem - zachęca uczestników do krytycznego zbadania swoich sposobów widzenia zarówno własnej tradycji jak i tradycji partnera dialogu.

III. Rozwijać takie teologiczne rozumienie judaizmu, które potwierdza

fakt, iż tworzy on samodzielną całość.

1. Przez usuwanie wszelkiego nauczania, że chrześcijanie zastąpili Żydów jako lud przymierza z Bogiem.
2. Przez podkreślanie wspólnej misji Żydów i chrześcijan w przygotowaniu świata na Królestwo Boże lub Nową Erę.
3. Przez ustanowienie równych, wzajemnych relacji roboczych z żydowskimi organizacjami religijnymi i społecznymi.
4. Przez staranie się, żeby powstające ruchy teologiczne w Azji, Afryce i Ameryce Łacińskiej oraz podejścia feministyczne, w duchu teologii wyzwolenia itd. zawierały w ramach swojej teologii właściwe zrozumienie judaizmu i relacji chrześcijańsko-żydowskich.
5. Przez przeciwstawianie się zorganizowanym działaniom zmierzającym do nawracania Żydów.

IV. Modlić się o pokój w Jerozolimie

1. Przez propagowanie przekonania o niezbywalnym powiązaniu chrześcijan i Żydów.
2. Przez pełniejsze zrozumienie głębokiego przywiązania judaizmu do Ziemi Izraela jako zasadniczej perspektywy religijnej oraz związku wielu Żydów z Państwem Izraela jako sprawy przetrwania fizycznego i kulturowego.
3. Przez rozważanie sposobów, na które biblijne duchowe rozumienie tej ziemi może być lepiej włączone w ujęcia wiary chrześcijańskiej.
4. Przez krytykę polityki izraelskich i palestyńskich instytucji rządowych i społecznych, gdy taki krytycyzm jest moralnie uzasadniony, a zarazem przez uznanie głębokiego przywiązania do tej ziemi obu społeczności.
5. Przez krytykę ataków na syjonizm, gdy stają się one wyrazem antysemityzmu.
6. Przez przyłączenie się do żydowskich, chrześcijańskich i muzułmańskich działaczy na rzecz pokoju, do Izraelczyków i Palestyńczyków, aby budować zaufanie i pokój na Bliskim Wschodzie, by wszyscy mogli żyć bezpiecznie w niezależnych, zdolnych do życia państwach, opartych na prawie międzynarodowym i gwarantowaniu praw człowieka.
7. Przez wzmacnianie bezpieczeństwa i dobrobytu wspólnot chrześcijańskich zarówno w Izraelu jak i w Palestynie.
8. Przez pracę nad poprawianiem stosunków między Żydami, chrześcijanami a muzułmanami na Bliskim Wschodzie i w całym świecie.

Apel do Żydów i wspólnot żydowskich

Chcemy realizować poniższe cele, zapraszając Żydów i wspólnoty żydowskie, aby przyłączyły się do nas w dalszych wysiłkach usuwania wszelkich pozostałości wrogości i karykaturalnego ujmowania chrześcijan i wzmacniania więzi z kościołami chrześcijańskimi na świecie.

V. Uznać wysiłki podejmowane przez wiele wspólnot chrześcijańskich w ostatnich dziesięcioleciach XX wieku, aby zrewidować swoje postawy wobec Żydów

1. Przez poznanie tych wysiłków w wyniku bardziej intensywnego dialogu z chrześcijanami.
2. Przez rozważanie konsekwencji zachodzących w kościołach chrześcijańskich zmian stosunku do Żydów i rozumienia judaizmu.
3. Przez nauczanie Żydów wszystkich pokoleń o tych przemianach, nauczanie zarówno w kontekście historii stosunków żydowsko-chrześcijańskich jak i w odniesieniu do poziomu edukacji każdej grupy.
4. Przez włączenie podstawowych, precyzyjnych danych o chrześcijaństwie do programów żydowskich szkół, seminariów rabinicznych i programów kształcenia dorosłych.
5. Przez studiowanie Nowego Testamentu zarówno jako świętego tekstu chrześcijaństwa jak też jako literatury napisanej w dużym stopniu przez Żydów w historyczno-kulturowej sytuacji podobnej do sytuacji autorów wczesnej literatury rabinicznej, a przez to umożliwiającej wgląd w rozwój judaizmu w pierwszych wiekach naszej ery.

VI. Przebadać teksty i liturgię żydowską w świetle tych reform podjętych w ramach chrześcijaństwa

1. Przez zmaganie się z tekstami żydowskimi, które wyglądają na ksenofobiczne lub rasistowskie, uwzględniając to, że wiele tradycji religijnych zawiera teksty zarówno budujące i natchnione jak i problematyczne. W każdej tradycji nacisk powinien być na teksty, które propagują tolerancję i otwartość.
2. Przez umieszczenie problematycznych tekstów w ich kontekście historycznym, w szczególności jako napisanych wtedy, gdy Żydzi byli słabą, prześladowaną i upokarzaną mniejszością.
3. Przez rozważenie możliwych reinterpretacji, zmian lub opuszczeń fragmentów liturgii, które traktują innych w wątpliwy sposób.

VII. Rozróżniać pomiędzy rzetelną krytyką Izraela a antysemityzmem

1. Przez zrozumienie i propagowanie biblijnych przykładów sprawiedliwej krytyki jako wyrazu lojalności i miłości.
2. Przez pomożenie chrześcijanom w zrozumieniu tego, że wspólnotowa tożsamość i wzajemne powiązania są częścią żydowskiego samookreślenia, tworząc wymiar dodatkowy wobec wiary i praktyk religijnych, co sprawia, że oddanie sprawie przetrwania i bezpieczeństwa Państwa Izraela ma duże znaczenie dla większości Żydów.

VIII. Wspomagać Państwo Izraela w jego pracy na rzecz wypełnienia ideałów zawartych w fundujących je dokumentach, co jest zadaniem stojącym przed wieloma krajami świata

1. Przez zapewnienie równych praw dla mniejszości religijnych i narodowych, w tym chrześcijan, żyjących w państwie żydowskim.
2. Przez osiągnięcie sprawiedliwego i pokojowego rozwiązania konfliktu izraelsko-palestyńskiego.

Apel do wspólnot chrześcijańskich, żydowskich i innych

Dążymy do wymienionych niżej celów i zapraszamy Żydów, chrześcijan i muzułmanów, wraz ze wszystkimi ludźmi wiary i dobrej woli, aby zawsze szanowali innych oraz akceptowali ich godność i to, co w nich różne.

IX. Wzmóc edukację międzyreligijną i międzykulturową

1. Przez zwalczanie negatywnych obrazów innych oraz nauczanie podstawowej prawdy, że każdy człowiek jest stworzony na obraz Boga.
2. Przez przyznanie w nauczaniu wysokiego priorytetu zadaniu usuwaniu przesądów wobec innych.
3. Przez zachęcanie do wzajemnego studiowania tekstów religijnych, aby Żydzi, chrześcijanie, muzułmanie i członkowie innych grup religijnych mogli uczyć się od siebie i ze sobą nawzajem.
4. Przez wspieranie wspólnych działań społecznych w dążeniu do wspólnych wartości.

X. Propagować międzyreligijną przyjaźń i współpracę a także sprawiedliwość społeczną w społeczeństwie globalnym

1. Przez cieszenie się wyjątkowością każdej osoby i propagowanie politycznego, ekonomicznego i społecznego dobrobytu dla każdego.
2. Przez uznanie za równych obywateli członków innych tradycji religijnych, którzy przenieśli się do nowych ojczyzn, gdzie być może należą do mniejszości.
3. Przez dążenie do równych praw dla wszystkich ludzi, niezależnie od ich religii, płci czy orientacji seksualnej.
4. Przez przyznanie i zmaganie się z faktem, że uczucie wyższości religijnej - i towarzyszące temu poczucie, że inne religie są gorsze - jest obecne w każdej tradycji, również w mojej własnej.

XI. Wzmóc dialog z instytucjami politycznymi i gospodarczymi

1. Przez współpracę, gdy to możliwe, z instytucjami politycznymi i gospodarczymi w celu propagowania zrozumienia międzyreligijnego.
2. Przez wykorzystywanie rosnącego zainteresowania grup politycznych i gospodarczych stosunkami międzyreligijnym.
3. Przez inicjowanie dyskusji z przedstawicielami instytucji politycznych i gospodarczych na temat pilnej potrzeby sprawiedliwości w społeczeństwie globalnym.

XII. Utworzyć sieć współpracy ze wszystkimi, których działalność odpowiada wymogom ochrony środowiska

1. Przez formowanie zaangażowania zgodnego z przekonaniem, że każdemu człowiekowi jest powierzona opieka nad Ziemią.
2. Przez uznanie wspólnej żydowskiej i chrześcijańskiej biblijnej powinności wobec stworzenia oraz odpowiedzialności za to, by ta świadomość miała wpływ na publiczny dyskurs i działania.

Oznajmiamy, że my - Międzynarodowa Rada Chrześcijan i Żydów oraz jej organizacje członkowskie - podejmujemy te wezwania i związaną z nimi odpowiedzialność.

Berlin, lipiec 2009

Tłum. Stanisław Krajewski