PROF. DR HAB. MARCIN WODZIŃSKI – Laureat NAGRODY FNP 2024 w obszarze nauk humanistycznych i społecznych

Źródło: Fundacja na rzecz Nauki Polskiej

Prof. dr hab. Marcin Wodziński z Katedry Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2024 w obszarze nauk humanistycznych i społecznych za nowatorskie studia nad chasydyzmem wyjaśniające rolę kultury, polityki i geografii w kształtowaniu tożsamości religijnych i relacji międzyetnicznych.

Marcin Wodziński urodził się w 1966 roku w Świdnicy. W 1991 roku ukończył polonistykę w Instytucie Filologii Polskiej na Uniwersytecie Wrocławskim, a w 1995 roku obronił pracę doktorską w Śląskoznawczym Studium Doktoranckim przy Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego. W latach 1996–1998 pracował jako wykładowca na Pekińskim Uniwersytecie Języków Obcych oraz jako dyrektor Szkoły Polskiej w Pekinie. W 2003 roku obronił pracę habilitacyjną w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego i został kierownikiem Zakładu Studiów Żydowskich na tej uczelni (w 2016 roku przekształconego w Katedrę Judaistyki im. Tadeusza Taubego). W 2010 roku otrzymał tytuł profesora.

W latach 2000–2014 był konsultantem historycznym wystawy głównej Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie, w latach 2010–2012 – głównym historykiem tego Muzeum, a następnie członkiem jego Rady Historycznej. W latach 2002–2018 był członkiem Rady Głównej Polskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich, a w latach 2011–2018 jej wiceprezesem. Jest też członkiem rady akademickiej programu judaistycznych studiów doktorskich Uniwersytetu Karola w Pradze, Komisji Historii i Kultury Żydów Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, komitetu sterującego Digital Humanities Forum w European Association for Jewish Studies. W 2021 roku został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk, a w 2022 – członkiem Academia Europaea.

Główne zainteresowania naukowe prof. Wodzińskiego dotyczą historii społecznej Żydów w XIX wieku, dziejów Żydów na Śląsku oraz żydowskiej kultury materialnej. W swoich badaniach stosuje zarówno metody jakościowe, jak i geoprzestrzenne metody ilościowe, analizując czynniki geograficzne w rozwoju chasydyzmu w Polsce i Europie Wschodniej. Jest autorem licznych publikacji, m.in. książek: Hebrajskie inskrypcje na Śląsku XIII–XVIII w. (1996); Bibliography on the History of Silesian Jewry II (2004); Haskalah and Hasidism in the Kingdom of Poland. A History of Conflict (2005); Władze Królestwa Polskiego wobec chasydyzmu (2008); Hasidism and Politics (2013); a także wydanej w roku 2018 fundamentalnej trylogii chasydyzmu, na którą składają się: Historical Atlas of Hasidism; Hasidism: Key Questions oraz Studying Hasidism: Sources, Methods, Perspectives. Za Atlas otrzymał prestiżową nagrodę National Jewish Book Award.

W latach 2009–2018 prof. Marcin Wodziński pełnił funkcję redaktora naczelnego półrocznika Polskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich, „Studia Judaica”, a od roku 2021 roku jest redaktorem naczelnym półrocznika „European Journal of Jewish Studies”, wydawanego przez European Association for Jewish Studies.

Za swoją działalność naukową otrzymał wiele nagród i odznaczeń, m.in.: Nagrodę Profesora Łukasza Hirszowicza (2008), Nagrodę Jana Karskiego i Poli Nireńskiej (2011), odznakę honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” (2015), nagrodę National Jewish Book Award (2019, za książkę Historical Atlas of Hasidism) oraz nagrodę specjalną Polityki za książkę historyczną roku (2020). W 2023 roku otrzymał nagrodę – Irena Sendlerowa Memorial Award.

Prof. dr. hab. Marcin Wodziński otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2024 w obszarze nauk humanistycznych i społecznych za nowatorskie studia nad chasydyzmem wyjaśniające rolę kultury, polityki i geografii w kształtowaniu tożsamości religijnych i relacji międzyetnicznych.

Profesor Marcin Wodziński jest wybitnym badaczem chasydyzmu – charyzmatycznego, żydowskiego ruchu religijnego, który powstał w XVIII wieku na wschodnich terenach Rzeczypospolitej, wzbudzając początkowo silną opozycję wewnątrz tradycyjnego judaizmu. To nurt o charakterze mistycznym, który charakteryzuje się podkreślaniem Boskiej obecności w świecie, afirmacją życia oraz emocjonalną pobożnością. W XIX wieku zyskał wielu zwolenników w całej Europie Środkowowschodniej, stając się jedną z najpopularniejszych gałęzi judaizmu.

Historycy zajmujący się chasydyzmem tradycyjnie traktowali go jako wyłącznie ruch religijny. Prof. Marcin Wodziński przełamał to stereotypowe podejście, pokazując chasydyzm jako ruch religijno-społeczny, w którym niezwykle ważne są także kwestie etniczne, polityczne, czy kulturowe. Zwrócił też uwagę na nieoczywiste związki między geografią a duchowością czy ekspansją terytorialną a polityką.

We wcześniejszych badaniach chasydyzmu (podobnie jak wielu innych ruchów religijnych) uwaga badaczy skupiała się przede wszystkim na przywódcach i oficjalnych ideologiach, a nie na zróżnicowanych percepcjach i doświadczeniach zwykłych ludzi tworzących ten ruch. Prof. Marcin Wodziński zaproponował ważną korektę tego stanu rzeczy i przeformułował badania chasydyzmu, skupiając się na kwestiach płci, codzienności życia chasydzkiego, aktywności gospodarczej, politycznej czy kulturalnej oraz innych czynnikach, które były we wcześniejszych badaniach zaniedbywane. Takie podejście, początkowo zaskakujące, szybko stało się akceptowane i doprowadziło do zmiany paradygmatu w tej dziedzinie.

Przeobrażając badania nad chasydyzmem, prof. Wodziński przeobraził tym samym badania nad historią Żydów w Europie Środkowej i Wschodniej oraz nad relacjami pomiędzy Żydami i nie-Żydami. To awangardowe spojrzenie doprowadziło do powstania nowego modelu badania ruchów religijno-społecznych i relacji międzyetnicznych, w którym należy brać pod uwagę wiele bardzo różnych aspektów, często daleko wykraczających poza badane zjawisko.

Co warte podkreślenia, prace prof. Marcina Wodzińskiego stanowią przełomowy wkład w lepsze zrozumienie – w Polsce i poza jej granicami – bogatej, skomplikowanej i niekiedy tragicznej historii Żydów oraz równie bogatych stosunków polsko-żydowskich.

Więcej

„Historyczny atlas chasydyzmu” profesora Marcina Wodzińskiego z Uniwersytetu Wrocławskiego został wyróżniony tytułem National Jewish Book Award 2018.

Źródło: wrocław.pl

Prof. Marcin Wodziński jest kierownikiem Katedry Judaistyki na Uniwersytecie Wrocławskim. Jego „Historyczny atlas chasydyzmu”, w opracowaniu Waldemara Spallka, to pierwsza przekrojowa analiza rozwoju chasydyzmu.

Chasydyzm to ruch religijny wyrosły z judaizmu, w którym obok prawa i tradycji istotne znaczenie mają elementy mistyczne. Narodził się w XVIII wieku na Podolu, ale szybko jego wpływy sięgnęły terenów dzisiejszej Litwy i środkowej Polski. W tej fazie najważniejszymi ośrodkami chasydyzmu były m.in. Leżajsk, Międzyrzec, Bracław, Lublin, a z czasem także Kock, Aleksandrów Łódzki i Góra Kalwaria. Dzisiaj najwięcej wyznawców chasydyzmu żyje w Izraelu i Stanach Zjednoczonych.

„Atlas chasydyzmu”: pionierskie wydawnictwo

„Historyczny atlas chasydyzmu” został nagrodzony w konkursie National Jewish Book Award 2018.

Wyróżnianie się w nim wydawnictwa (w 18 kategoriach), które podejmują temat judaizmu i Żydów. Wśród warunków konkursu są zastrzeżenia: musi to być publikacja anglojęzyczna oraz wydana w USA. Dzieło prof. Wodzińskiego jest firmowane przez Uniwersytet Princeton, a na jego polskie wydanie trzeba jeszcze trochę poczekać.

Prof. Wodziński w dziewięciu rozdziałach omawia powstanie i ekspansję chasydyzmu, jego formy instytucjonalne (dynastie, dwory, domy modlitwy), emigracje, kryzys dwóch wojen światowych i Holokaustu, odrodzenie po 1945 roku, aż po współczesny rozkwit. „Atlas” to 74 wielkoformatowe mapy, 98 ilustracji, wykresy i tabele prezentują w atrakcyjnej wizualnie, łatwej do przyswojenia formie historię chasydyzmu w jego historycznej całości od początków w XVIII wieku do dziś.

– Książka Wodzińskiego pokazuje, że zdjęcie jest warte tysiąc słów, a mapa miliony. Jest to najbogatsza i najbardziej aktualna ilustrowana historia całego procesu powstawania, wzrostu, cierpienia, zdziesiątkowania w Holokauście, a następnie zaskakującej odnowy chasydyzmu we współczesnym świecie – napisał o wydawnictwie prof. Moshe Idel, znany badacz żydowskich ruchów mistycznych. – To lektura obowiązkowa dla zrozumienia tego najważniejszego aspektu judaizmu.

Natomiast prof. Zvi Gitelman, wybitny amerykański socjolog, o wydawnictwie prof. Wodzińskiego napisał, że to praca pionierska i fascynująca.

UWr/w

Skąd wziął się chasydyzm?

Źródło: POLIN

Skąd wziął się chasydyzm? - wykład prof. Moshe Rosmana | Muzeum POLIN, 3 grudnia 2015

Chasydyzm to żydowski ruch religijny, który charakteryzuje podkreślanie Boskiej obecności w świecie, włączenie popularnych idei i praktyk mistycznych oraz radosne uwielbianie Boga. Powstał w XVIII wieku na wschodnich terenach Rzeczypospolitej, wzbudzając początkowo silną opozycję wewnątrz tradycyjnego judaizmu.

W ciągu XIX wieku zyskał jednak bardzo wielu zwolenników w całej Europie Środkowowschodniej, stając się jednym z najpopularniejszych nurtów judaizmu. Dzisiaj jego ośrodki znajdują się głównie w Stanach Zjednoczonych i Izraelu.

Prof. Moshe Rosman z Uniwersytetu Bar Ilan odpowie na pytania o źródła i pierwsze etapy rozwoju chasydyzmu. Jaką rolę w kształtowaniu nowego ruchu odegrali Baal Szem Tow i jego uczniowie, a jaką ich przeciwnicy? W jaki sposób wykształcił się model przywództwa w ruchu i jego podstawowe instytucje?

Moshe Rosman jest wybitnym historykiem, specjalizującym się w historii Żydów polskich w okresie I Rzeczypospolitej. Jest autorem wielu prac na ten temat, m.in. Founder of Hasidism. A Quest for the Historical Ba‘al Shem Tov (Twórca chasydyzmu. W poszukiwaniu historycznego Baal Szem Towa) oraz przetłumaczonych na język polski Jak pisać żydowską historię? i Żydzi pańscy. Stosunki magnacko-żydowskie w Rzeczypospolitej XVIII wieku.

Wykład odbywa się w ramach cyklu Dzieje Żydów: stare i nowe pytania.

3 grudnia 2015, godz. 18.00, wstęp wolny. Wykład w j. angielskim tłumaczony na j. polski

Wykład odbywa się w ramach Global Education Outreach Program dzięki wsparciu Taube Foundation for Jewish Life & Culture, William K. Bowes, Jr. Foundation oraz Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.

Relacja audio: Historyczny atlas chasydyzmu - Czytelnia POLIN, 4.02.2019

Czy to prawda, że chasydyzm podbił całą Europę Wschodnią już w XVIII wieku? Jakie były granice chasydzkich wpływów? Jak, kiedy i dlaczego się zmieniały? Kiedy skończył się złoty wiek chasydyzmu i jak odrodził się po Holokauście? Na te i inne pytania dotyczące geografii chasydyzmu, jednego z najważniejszych żydowskich ruchów religijnych, odpowiadał autor atlasu prof. Marcin Wodziński. Spotkanie poprowadził Adam Szostkiewicz.

Wysłuchaj nagrania ze spotkania (4.02.2019):

"Historyczny atlas chasydyzmu" autorstwa Marcina Wodzińskiego z kartografią w opracowaniu Waldemara Spallka, to pierwsza kartograficzna interpretacja jednego z najważniejszych ruchów religijnych nowoczesnej Europy oraz współczesnego Izraela i Ameryki Północnej.

W dziewięciu rozdziałach atlas omawia powstanie i ekspansję chasydyzmu, jego formy instytucjonalne (dynastie, dwory, domy modlitwy), emigracje, kryzys dwóch wojen światowych i Holokaustu, odrodzenie po 1945 roku, aż po współczesny rozkwit. 74 wielkoformatowe mapy, 98 ilustracji, wykresy i tabele prezentują w atrakcyjnej wizualnie, łatwej do przyswojenia formie historię chasydyzmu, w tym jego wymiar przestrzenny, fizyczny i wizualny, dotychczas zupełnie nieznany. Co więcej, atlas ukazuje znaczące zależności między aspektem przestrzennym a duchowością ruchu: chasydyzm jest warunkowany geograficznie nie tylko w swej organizacji społecznej czy politycznej, ale także w życiu duchowym, typie przywództwa religijnego czy artykulacji kulturowej.

Atlas poszerza zrozumienie chasydyzmu na trzy ważne sposoby. Po pierwsze, proponuje perspektywę egalitarną, zainteresowaną nie tylko przywódcami, ale również tysiącami ich wyznawców mieszkającymi daleko od religijnych centrów. Po drugie, atlas przedstawia chasydyzm w jego historycznej całości od początków w XVIII wieku do dziś. Po trzecie, odpowiadając na wyzwania humanistyki cyfrowej, wykorzystuje zróżnicowany zbiór jakościowych, ale przede wszystkim ilościowych danych o zróżnicowanym pochodzeniu, w tym obszernych baz danych historycznych i współczesnych metod pracy kartograficznej.

"Niesamowita praca! Jestem zdumiona, jak użycie przestrzennej formy narracji - map - dopowiada inną, nową, rewolucyjną czasem perspektywę. Ta praca jest właśnie taka - rewolucyjna".

• Olga Tokarczuk

"Książka Wodzińskiego pokazuje, że zdjęcie jest warte tysiąc słów, a mapa miliony. Jest to najbogatsza i najbardziej aktualna ilustrowana historia całego procesu powstawania, wzrostu, cierpienia, zdziesiątkowania w Holokauście, a następnie zaskakującej odnowy chasydyzmu we współczesnym świecie. Lektura obowiązkowa dla zrozumienia tego najważniejszego aspektu judaizmu".

• Profesor Moshe Idel, najbardziej dziś znany badacz żydowskich ruchów mistycznych

"Pionierska, fascynująca i urzekająca praca"

• Profesor Zvi Gitelman, wybitny amerykański socjolog