"Płonące" – wystawa wycinanek Moniki Krajewskiej

W swoich pracach poddaje refleksji los żydowskich przedmiotów religijnych, które ginęły, były grabione bądź celowo niszczone podczas wojen i szeregu katastrof spotykających Żydów.

04/10/2023 | Na stronie od 26/09/2023

"Płonące" – wystawa wycinanek Moniki Krajewskiej

"Płonące" – wystawa wycinanek Moniki Krajewskiej

Źródło: Muzeum Historii Żydów Polskich Polin

Dlaczego do dziś przetrwało tak niewiele materialnych śladów żydowskiej kultury? Co ten fakt mówi nam o dziejach zamieszkującej ziemie polskie społeczności żydowskiej? To pytanie stawia Monika Krajewska w cyklu wycinanek i kolaży "Płonące". W swoich pracach poddaje refleksji los żydowskich przedmiotów religijnych, które ginęły, były grabione bądź celowo niszczone podczas wojen i szeregu katastrof spotykających Żydów.

  • 4 października – 18 grudnia 2023, Muzeum POLIN
  • Wydarzenie towarzyszące wystawie "Wokół nas morze ognia"
  • Wstęp wolny w ramach godzin otwarcia muzeum

Jak zauważa artystka, zniszczenia te były szczególnie dotkliwą stratą dla społeczności. W kulturze żydowskiej przedmioty związane z kultem przynależą do sfery sacrum. Największą czcią otaczane są zwoje Tory (Pięcioksięgu), przechowywane w Arce o formie wnęki lub szafy, która nawiązuje do Świątyni, miejsca obecności Boga. Zużytych zwojów nigdy się nie wyrzuca, ale chowa się je w specjalnym schowku, a następnie grzebie w ziemi. Niszczenie świętych pism oraz przedmiotów religijnych stanowi zatem ogromną profanację, zaś ratowanie ich urasta do rangi bohaterskiego poświęcenia.

Na cykl składa się 31 prac, w których artystka nawiązuje do obiektów związanych z kultem synagogalnym i przenosi je na tradycyjną żydowską technikę papierowej wycinanki, pieczołowicie odtwarzając symbolikę i ornamentykę sztuki żydowskiej z Europy Środkowo-Wschodniej: stylizowaną roślinną dekorację, symboliczne przedstawienia zwierząt, repertuar tradycyjnych świętych symboli judaizmu (Menora, Tora i Tablice Przykazań, Świątynia) oraz kaligrafowane cytaty z tekstów religijnych i modlitw.

Aby wprowadzić refleksję nad stratą i zniszczeniem, artystka swoją mozolną pracę poddaje destrukcji: rozrywa po wycięciu fragmenty prac, przypala końce kartek. Jako tła dla wycinanek stosuje barwiony papier, w który wprowadza motyw ognia, popiołów i zgliszczy. W przedstawienia włącza cytaty z tekstów religijnych lub klasyki nowoczesnej literatury żydowskiej, w których pojawiają się odniesienia do płomieni i zniszczenia, jak również do nadziei na ocalenie.

"Cykl «Płonące» stał się moim requiem dla przedmiotów ceremonialnych unicestwionych wraz ze społecznościami, które je tworzyły, otaczały pieczą i miały nadzieję przekazać w ręce następnych pokoleń – mówi artystka. "Chciałam uczcić dawnych mistrzów wycinanki, którzy niestrudzenie zamieniali białą kartkę papieru w rajski ogród pełen fantastycznych zwierząt. Tak, jak twórcy drewnianych synagog oraz ich snycerskiej i malarskiej dekoracji, którzy podejmowali swą «świętą pracę», aby stworzyć piękne ramy dla spełniania każdego nakazu religijnego. Swoje prace inspirowane ich sztuką najpierw starannie rysowałam i wycinałam, a potem plamiłam, darłam, podpalałam…"

Monika Krajewska od dekad przywraca pamięć o tradycyjnej sztuce żydowskiej. Dokumentując i analizując artystyczną tradycję, dociera do istoty judaistycznej duchowości. Na początku lat. 80. podróżowała po Polsce, wykonując fotografie opuszczonych żydowskich cmentarzy i dokumentując symbolikę obecną na nagrobkach, czego efektem były albumy "Czas kamieni" (1982) oraz "A Tribe of Stones" (1993). Od wielu lat tworzy prace w technice wycinanki, która obok snycerki i metaloplastyki stanowiła ulubioną technikę sztuki Żydów aszkenazyjskich. Zajmuje się również kaligrafią hebrajską. W swojej twórczości łączy głęboką znajomość tradycji z nowoczesną interpretacją. Sięga zarówno do źródeł religijnych, jak i żydowskich legend oraz świeckiej literatury.

  • Artystka: Monika Krajewska
  • Kuratorka wystawy: Tamara Sztyma
  • Kuratorka organizacyjna: Dominika Dragan-Alcantara
  • Projekt graficzny i identyfikacja: Piotr Matosek
  • Produkcja: Jacek Szczygieł, Witold Słabuszewski
  • Opieka konserwatorska: Marta Stawińska, Erika Krzyczkowska-Roman
  • Inwentaryzacja: Aneta Jasionek

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN: wystawy, rocznice, święta