Żydzi. Polska. Autobiografia: Icchok Lejbusz Perec

Kolejne spotkanie w ramach cyklu „Żydzi. Polska. Autobiografia”

Kolejne spotkanie w ramach cyklu „Żydzi. Polska. Autobiografia”, na które Wrocławski Dom Literatury zaprasza wspólnie z Katedrą Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wydawnictwem PWN i Muzeum Historii Żydów POLIN.

Wszystko to nonsens! Trzeba na to gwizdać! […] Gwizdanie działa na wszystko – Icchok Lejbusz Perec

Tym razem Katarzyna Taczyńska rozmawia z Piotrem Pazińskim o klasyku – moderniście literatury jidysz – Icchoku Lejbuszu Perecu (1852–1915).

📚 Piotr Paziński – pisarz, filozof, tłumacz, badacz związany z Uniwersytetem Muri im. Franza Kafki. Przez kilka lat zajmował się „Ulissesem” Jamesa Joyce’a (książka „Labirynt i drzewo”, 2005, oraz przewodnik „Dublin z Ulissesem”, 2008), następnie ogłosił dwa tomy własnej prozy: „Pensjonat” (2009) i „Ptasie ulice” (2013) oraz zbiory esejów „Rzeczywistość poprzecierana” (2015) i „Atrapy stworzenia” (2020), oraz antologię polskiej noweli grozy "Opowieści niesamowite z języka polskiego" (2021).
Pisze, tłumaczy, zajmuje się filozofią judaizmu i tematem żydowskim w literaturze. Przekładał m.in. „Księgę liter” Lawrence’a Kushnera, eseje Davida Roskiesa, eseje Amosa Oza i Fani Oz-Salzberger „Żydzi i słowa”, oraz opowiadania Szmuela Josefa Agnona.
Bywa wykładowcą, fotografem oraz redaktorem i składaczem książek własnych i cudzych. W latach 2000-2019 był redaktorem naczelnym pisma „Midrasz”. Obecnie kończy pracę nad książką o malarstwie Witolda Wojtkiewicza.

📚 Katarzyna Taczyńska – doktorka literaturoznawstwa, bałkanistka, slawistka, polonistka i judaistka. Od 2022 r. badaczka na University College Dublin w projekcie When Nationalism Fails. A Comparative Study of Holocaust Museums in ex collaborationist countries (Gerda Henkel Stiftung).
Autorka monografii: Dowcip trwający dwa i pół roku. Obraz Nagiej Wyspy w serbskim dyskursie literackim i historycznym końca XX i początku XXI wieku (2016).
Zainteresowania badawcze: kultura współczesna w kontekście pamięci w Europie Wschodniej i Południowej, studia nad Holokaustem, literatura i sztuka tworzone przez Żydówki na Bałkanach.

Najnowsze publikacje:

• (Un)spoken Histories: The Second World War and Yugoslav Jewish Women,
• “European Journal of Jewish Studies” 2023, https://doi.org/10.1163/1872471x-bja1... z Sabiną Giergiel,
• A non-existent cemetery: The memory of Germans in today's Belgrade, “Memory Studies” 2023, https://doi.org/10.1177/175069802311703 .

Współpracuje z Fundacją Bente Kahan we Wrocławiu przy projektach związanych z kulturą żydowską.

Mgliste lata dzieciństwa. Wspomnienia z Zamościa

• Tytuł oryginalny: Majne zichrojnes
• Autor: Icchok Lejbusz Perec
• Tłumaczenie z języka jidysz: Magdalena Ruta
• Wstęp i opracowanie: Magdalena Ruta
• Redakcja naukowa tomu: Marek Tuszewicki
• Redakcja wydawnicza: Jolanta Rudzińska
• Recenzent: Krystyna Radziszewska

Książka do nabycia w księgarni PWN »

Pierwszy tom swoich wspomnień Perec – jeden z najsłynniejszych pisarzy jidysz, opublikował w 1913 roku pt. Majne zichrojnes [Moje wspomnienia]. Z powodu śmierci nie zdążył napisać kolejnych tomów. We wstępie określił je jako przede wszystkim klucz do swoich dzieł. Książka zawiera dziewięć rozdziałów koncentrujących się na okresie dzieciństwa i młodości, przedstawia rozwój intelektualny i emocjonalny pisarza.

Perec skupia się na procesie swojego kształcenia – tradycyjnej nauce w chederze i bejt-midraszu, ale również na wpływie edukacji mniej formalnej – poprzez własne lektury, kontakt z nie-Żydami, wpływ haskali. Opisując zdarzenia ze swojej biografii, tworzy barwne portrety postaci i miejsc ze wczesnego okresu swego życia (Zamość i Szczebrzeszyn).

Główne powody, dla których warto przetłumaczyć wspomnienia tego autora, są następujące: z perspektywy żydowskiej ukazane są tam warunki życia w Polsce w okresie zaborów, powstanie styczniowe oraz relacje polsko-żydowskie; jego wspomnienia przedstawiają modelową biografię żydowskiego chłopca, który przechodzi drogę od dzieciństwa warunkowanego tradycją i religią do młodości, będącej okresem otwierania się na postawy oświeceniowe i wpływy zewnętrzne.

Czytaj więcej:

Żydzi. Polska. Autobiografia. Kanon literatury wspomnieniowej Żydów polskich

Katedra Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego

O projekcie

Polska od czasów późnego średniowiecza do czasów Zagłady była obszarem, na którym rozwijała się jedna z największych i najbardziej dynamicznych społeczności żydowskich. W szczytowym okresie, który obejmuje nasz projekt, zamieszkiwało ją ok. 80% ogólnej liczby Żydów na świecie. Poprzez stulecia kultura żydowska zakorzeniła się na terenach polskich i stała się ich integralnym elementem, pozostając w nieustającej osmozie z kulturą polską, często stając się jej nieodłączną częścią. Dzieje Żydów polskich są integralną częścią historii Polski. Żydzi uczestniczyli w tych samych procesach dziejowych, które dotyczyły i innych, nieżydowskich Polaków, czuli się i byli polskimi obywatelami, zasiadali w polskim sejmie, w radach miasta, niektóre ich dzieła literackie stanowią istotną część polskiego kanonu. Żydzi polscy wnieśli swój wkład do polskiego dziedzictwa narodowego, a jednocześnie wprowadzali elementy kultury polskiej do partykularnie rozumianej kultury żydowskiej. Ze względu na tę wielowiekową wspólną historię żydowska literatura powstała na ziemiach polskich zasługuje na traktowanie jej jako ważnej części heterogenicznie rozumianego dziedzictwa narodowego Polski. Literatura dokumentu osobistego pozostaje szczególnie istotnym elementem tego dziedzictwa, ponieważ stanowi medium pomiędzy historią a pamięcią, pomiędzy doświadczeniem zbiorowym a losem jednostkowym. Rozumienie polskiej kultury narodowej bez uwzględnienia tego ważnego korpusu tekstów jest po prostu niepełne.

Braku możliwości odwołania się polskiego badacza do literatury autobiograficznej Żydów nie rozwiąże przekład i wydanie jednej czy dwóch pozycji, dlatego wysiłkiem tłumaczy ze wszystkich ośrodków studiów żydowskich w Polsce pod kierunkiem Katedry Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego we współpracy z Muzeum Żydów Polskich POLIN i Wydawnictwem Naukowym PWN w latach 2018 – 2022 przełożony zostanie i opublikowany w ramach grantu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki kanon literatury wspomnieniowej Żydów polskich, obejmujący 28 tomów.

Celem tego interdyscyplinarnego projektu jest udostępnienie w polskim przekładzie kanonu żydowskiej literatury wspomnieniowej jako jednego z niezwykle ważnych, a niemal nieznanych źródeł do dziejów społecznych i dziejów kultury, obyczaju, religii ziem polskich. Choć literatura egodokumentu to jedno z najważniejszych źródeł w interdyscyplinarnych badaniach historyczno-społecznych, kulturowych, czy literaturoznawczych, żydowska literatura wspomnieniowa z ziem polskich (definiowanych tu jako obszar dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów) jest niemal nieznana polskiemu czytelnikowi, i to nie tylko w kręgach popularnych, ale również badaczom przeszłości Polski. Dzieje się tak ze względu na słabą dostępność niektórych z ważnych tekstów wspomnieniowych Żydów polskich, ale przede wszystkim ze względu na barierę językową. Skutkiem tego badacze historii Polski nie znają na przykład jednego z ważnych dzienników pisanych w Warszawie w trakcie powstania listopadowego, żydowskiego punktu widzenia na rozbiory czy jednego z najlepszych opisów obyczaju chłopów poleskich w połowie XIX wieku.

Zadaniem serii tłumaczeń najważniejszych tekstów literatury wspomnieniowej Żydów polskich jest wprowadzenie tych niezwykle istotnych źródeł do polskiego obiegu naukowego i literackiego oraz zintegrowanie tego korpusu z obecną wiedzą na temat historii i kultury Polski.

Katedra Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego

Początkowo – ponad trzydzieści lat temu – byliśmy małą grupą entuzjastów skupioną wokół prof. Jerzego Woronczaka. Dziś tworzymy samodzielną Katedrę Judaistyki zatrudniającą świetny zespół pracowników naukowo-dydaktycznych, wolontariuszy, licznych współpracowników i doktorantów. misslaura.plJerzy WoronczakPod względem dydaktycznym Katedra oferuje pełny program studiów licencjackich, magisterskich i doktoranckich z naciskiem na bogatą ofertę językową (hebrajski współczesny, jidysz, hebrajski biblijny, ladino), blok zajęć historycznych, literaturoznawczych i kulturoznawczych od czasów biblijnych po współczesny Izrael.

Na studiach licencjackich oferujemy ścieżkę ogólnoakademicką lub edukatorską. Nasi studenci zdobywają krajowe i międzynarodowe stypendia oraz nagrody, a absolwenci pracują w najciekawszych miejscach, w których wykorzystują wiedzę judaistyczną.

Pod względem naukowym jesteśmy dumni z wyjątkowo szerokich zainteresowań badawczych reprezentowanych przez nasz zespół: od historii społecznej chasydyzmu, przez badania kobiece i genderowe, silny nacisk na literaturę jidysz i ladino, monumentalne przedsięwzięcia edytorskie, historię kulturalną XIX- i XX-wiecznych Żydów polskich, badania historii i pamięci po Zagładzie, aż po kulturę współczesnego Izraela.

Nasze prace ukazują się nie tylko w dwóch prowadzonych przez Katedrę seriach naukowych Bibliotheca Judaica i Makor/Źródła, lecz także we wszystkich najważniejszych krajowych i zagranicznych wydawnictwach i czasopismach judaistycznych. Ale wrocławska judaistyka to znacznie więcej…