Abp Grzegorz Ryś w Przysusze: Getta nie wymyślili naziści. Niestety wymyślili je chrześcijanie

Źródło: wyborcza.pl

Gazeta Wyborcza udostępnia tekst bezpłatnie

Małgorzata Rusek

Katolik, który wejdzie w uczciwy dialog z Żydem, z tego dialogu wyjdzie lepszym katolikiem, Żyd wyjdzie lepszym Żydem - mówił abp Grzegorz Ryś podczas debaty z rabinem Dawidem Szychowskim. W Przysusze, mieście przed wojną w ogromnej części żydowskim, przeprowadzono właśnie projekt badawczy na niespotykaną skalę

Hierarcha został zaproszony do udziału w międzynarodowym projekcie badawczym, który naukowcy razem ze studentami z Polski, Wielkiej Brytanii, Ukrainy czy USA prowadzili na cmentarzu żydowskim w Przysusze. Badacze przy pomocy georadarów badali teren nekropolii, szukając śladów masowych zbrodni dokonanych w okresie okupacji. Udało im się ustalić miejsce masowego pochówku prawdopodobnie ofiar egzekucji przeprowadzonej na terenie getta w Przysusze, a także odkryć przebieg starych fundamentów ogrodzenia cmentarza, co pozwoli ustalić rzeczywisty teren zajmowany przed wojną przez nekropolię.

Przy okazji teren cmentarza uprzątnięto, wycięto krzaki i samosiejki, odsłonięto ohel i ocalałe macewy. Część z nich złożono na cmentarzu lata po zakończeniu wojny, gdy odkrywano je na terenie miasta.

Cmentarz żydowski w Przysusze. Jedyny ślad pamięci po społeczności żydowskiej

Abp Ryś nie tylko uczestniczył w części oficjalnej związanej z odsłonięciem pamiątkowej tablicy, ale osobiście brał udział w pracach porządkowych. Zadeklarował także, że dochód ze sprzedaży ostatnio wydanej książki pt. "Chrześcijanie wobec Żydów. Od Jezusa po inkwizycję XV wieków trudnych relacji" przeznaczy na sfinansowanie działań związanych z poszukiwaniem macew z przysuskiego cmentarza.

Po uroczystościach wraz z rabinem Dawidem Szychowskim wziął udział w debacie na temat relacji chrześcijańsko-żydowskich. Podkreślał, że w takich miejscach jak Przysucha ważna jest pamięć.

• Papież Jan Paweł II mówił, że jest historia i jest pamięć. Można mieć nie wiadomo jaką historię i nic z niej nie pamiętać. Pamięć dla człowieka pełni funkcję korzeni, z których rośniemy. To pytanie o pamięć wraca w takich miejscach jak to, w którym dzisiaj jesteśmy: ile jest pamięci tu, o tych trzech czwartych ludności, która tu mieszkała przed II wojną światową i właściwie przyszła równo z początkiem tego miasta. Miasto się zaczęło i wspólnota żydowska powstała razem z nim. Synagoga powstawała w tym samym czasie co kościół, a może nawet wcześniej. Więc zapomnieć o tym, to jest jak uciąć sobie ważny kawałek korzenia - mówił abp Ryś.

ABP Grzegorz Ryś: To chrześcijanie wymyślili getto

W czasie debaty arcybiskup musiał zmierzyć się z trudnym pytaniem. Prowadząca zapytała, na ile antysemityzm chrześcijan ma ciągłość w tym, co się wydarzyło w czasie II wojny światowej.

• Nauka o wyższości rasy jest totalnie niechrześcijańska i nikt tego nie powiedział głośniej Hitlerowi niż papież Pius XI. Ale jest też tak, co napisałem w książce, że to nie naziści wymyślili getta. Niestety wymyślili getto chrześcijanie. Zanim wymyślili getto w formie fizycznej: muru, dzielnicy, to wymyślili najpierw mentalność getta, czyli zakaz pokazywania się Żydów na ulicy, jakieś plakietki. Nie naziści, a chrześcijanie niestety wymyślili oznakowanie Żydów opaską na wierzchnim ubraniu. Nie tylko oznakowanie, które oznaczało: "Uważajcie, nie rozmawiajcie, unikajcie kontaktu". W tym oznakowaniu było też coś, co miało zniesławiać. To oznaczenie zawsze było żółte, bo się kojarzy z pieniądzem, a po chrześcijańsku pieniądz znaczy Judasz. Do dzisiaj mamy obrazki z różnych miejsc Polski, że się z wieży zrzuca kukłę Judasza, który ma żydowskie rysy. To takie skojarzenie: pieniądz, Judasz, zdrajca. Ale też ten antysemityzm, który w chrześcijaństwie był znany, nie wystarczyłby, aby zaistniała Zagłada. Zagłada nie jest wytworem chrześcijaństwa, jest wytworem nazizmu, rasowego antysemityzmu - podkreślał hierarcha.
• Mamy taki lęk, że jak będziemy Żydów słuchać, to to rozmyje naszą tożsamość i staniemy się gorszymi chrześcijanami. Każdy dialog ostatecznie pomaga nam być sobą. Katolik, który wejdzie w uczciwy dialog z Żydem, z tego dialogu wyjdzie lepszym katolikiem, Żyd wyjdzie lepszym Żydem. I pewnie o to w dialogu chodzi, żeby się spotkać, żeby się nawiązała relacja. To jest cała recepta ludzi religijnych, w jaki sposób żyć ze sobą - mówi abp Ryś.

Grzegorz Ryś – arcybiskup metropolita łódzki, w latach 2011-2017 biskup pomocniczy archidiecezji krakowskiej. Jest przewodniczącym Zespołu ds. Nowej Ewangelizacji Konferencji Episkopatu Polski. Zaangażowany w dialog ekumeniczny i międzyreligijny. Doktor habilitowany nauk humanistycznych w zakresie historii.