MAŁGORZATA KORDOWICZ: ZŁOTA ARKA

Źródło: Tygodnik Powszechny

Człowiek ma kontakt z zewnętrzną złotą skrzynią, Torą nigla, od wewnątrz. Może ją zgłębić całkowicie i „od podszewki”.

Obłożysz ją czystym złotem, od wewnątrz i z zewnątrz obłożysz ją” (Wj 25, 11). Arka Przymierza składała się z trzech skrzyń, umieszczonych jedna w drugiej. Środkowa skrzynia była drewniana, zaś dwie pozostałe – ze złota. Komentator wszech czasów wyjaśnia, jak składano Arkę: drewnianą skrzynię wkładano do zewnętrznej złotej, po czym dokładano złotą wewnętrzną. Dzięki temu trzeba było podnieść tylko jedną skrzynię naraz. Gdyby włożono wpierw najmniejszą skrzynię do środkowej, nie obeszłoby się bez dźwigania dwóch skrzyń jednocześnie. Czy ta metoda, choć zgodna ze zdrowym rozsądkiem, nie jest sprzeczna z naszym wersem?

Gaon Wileński wyjaśnił tę kwestię w jednej z rozmów ze swoim uczniem, rabinem Chaimem z Wołożyna. Gdy rabin Chaim zadał swemu nauczycielowi pytanie natury kabalistycznej, Gaon odpowiedział, że głębia pojmowania rabina Chaima jest wystarczająca. W studiach nad Kabałą nie można sięgnąć samego dna zrozumienia. Na poparcie swoich słów Gaon posłużył się przykładem dotyczącym kolejności składania poszczególnych elementów Arki. Wyjaśnił, że w powyższym wersie mowa jest o wnętrzu i zewnętrzu nie drewnianej, lecz złotych skrzyń. „Od wewnątrz (zewnętrznej złotej skrzyni) i z zewnątrz (wewnętrznej złotej skrzyni) obłożysz ją (drewnianą skrzynię)” – wpierw wnętrze większej złotej pokrywa drewnianą skrzynię, a następnie to samo dzieje się z zewnętrzem mniejszej złotej skrzyni.

Dlaczego jednak Tora opisuje składanie Arki w tak skomplikowany sposób? Można przecież obrać za punkt odniesienia drewnianą skrzynię i sformułować wers w następujący sposób: „z zewnątrz i od wewnątrz obłożysz ją”. Także i na to pytanie odpowiedział Gaon Wileński. Dwie złote skrzynie symbolizują Torę, która jest porównana do złota: „[Prawa Boże] Milsze od złota...” (Ps 19, 11). Milsze – liczba mnoga – mowa więc o dwóch poziomach Tory: jawnym (nigla) i ukrytym (­nistar). Złote skrzynie reprezentują oba poziomy Tory: większa, dostępna dla oka, toTorat nigla, zaś mniejsza, ukryta przed ludzkim wzrokiem – Torat nistar. Drewniana skrzynia symbolizuje człowieka: „gdyż człowiek jest drzewem polnym” (Pwt 20, 19). Powierzchnie styku środkowej skrzyni ze skrzyniami ze złota reprezentują poziom dostępności Tory.

Człowiek ma kontakt z zewnętrzną złotą skrzynią, Torą nigla, od wewnątrz. Może ją zgłębić całkowicie i „od podszewki”. Styczność z wewnętrzną złotą skrzynią, Torą nistar, ogranicza się do jej zewnętrza. Można ją zrozumieć tylko powierzchownie, ledwie ją musnąć. Oto dlaczego Tora opisuje obkładanie drewnianej skrzyni z punktu widzenia nie jej samej, lecz skrzyń ze złota.©