Konferencja naukowa: Akcja "Reinhardt" i zagłada Żydów polskich

POLIN - konferencja

FOT. M. STAROWIEYSKA/MUZEUM HISTORII ŻYDÓW POLSKICH

Źródło: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Międzynarodowa konferencja zorganizowana w 80. rocznicę nazistowskiej akcji "Reinhardt" ma na celu prezentację najnowszych badań nad zagładą Żydów polskich. Chociaż jej centralnym tematem pozostaje operacja przeprowadzona w latach 1942-1943 przez niemieckiego okupanta, interesuje nas szerszy proces bezpośredniej zagłady Żydów w okresie 1941-1945 na całym przedwojennym terytorium II RP.

Pierwszego dnia konferencji wykład otwarcia "Akcja Reinhardt. Badania w XXI wieku" wygłosi prof. Dieter Pohl z Alpen-Adria Universität Klagenfurt.

W kolejnych dniach panele tematyczne, których gośćmi i rozmówcami będą m.in.

  • prof. Omer Bartov (Samuel Pisar Professor of Holocaust and Genocide Studies),
  • prof. Michael Fleming (Polish Polski Uniwersytet Na Obczyźnie, PUNO),
  • prof. John Paul Himka (University of Alberta),
  • prof. Ingo Loose (Leibniz Institute for Comtemporary History Munich-Berlin, IfZ),
  • prof. Johannes Steinert (University of Wolverhampton),
  • prof. Antoni Sułek (Uniwersytet Warszawski),
  • prof. dr hab. Jacek Tebinka (Instytut Politologii Uniwersytetu Gdańskiego), dr hab.
  • prof. UP Anna Zapalec oraz wielu innych gości.

Materiały pokonferencyjne (nagrania wideo) będą dostępne na www.polin.pl

Zakres konferencji

Konferencja ma na celu prezentację najnowszych badań nad zagładą Żydów polskich z uwzględnieniem takich zagadnień, jak:

  • sytuacja Żydów w przededniu Akcji "Reinhardt",
  • masowe egzekucje na Wschodzie,
  • motywacje i działania niemieckich sprawców i ich współpracowników,
  • działania nieniemieckich formacji pomocniczych,
  • beneficjenci korzystający z pracy przymusowej Żydów oraz przejętego majątku,
  • przebieg Akcji "Reinhardt" i zagłada poszczególnych skupisk żydowskich,
  • postawy i reakcje Żydów w obliczu Zagłady: opór, ucieczki, strategie przetrwania, obieg informacji o Zagładzie w okupowanej Polsce i za granicą,
  • postawy nieżydowskich świadków (osób i instytucji),
  • pomoc Żydom, końcowy etap zagłady Żydów polskich,
  • nowe podejścia metodologiczne w badaniach nad Zagładą.

Program

Niedziela, 27 listopada 2022

18.00-18.15 – Otwarcie konferencji

18.15-19.30 – Wykład wprowadzający

Dieter Pohl – Akcja "Reinhardt". Badania w 21. wieku

Poniedziałek, 28 listopada 2022

9.00-10.30 – Panel 1: Między Rzeszą a Generalnym Gubernatorstwem

Prowadzenie: Michał Trębacz

  • Aleksandra Namysło – "Wszystkie elementy, które nie mogą być zgermanizowane, muszą być bezwzględnie usunięte...". Sytuacja Żydów w Generalnym Gubernatorstwie i na terenach włączonych do Rzeszy w przededniu Akcji "Reinhardt"
  • Hannah Riedler – "Oni tam wcześniej mieszkali". Żydzi deportowani do Generalnego Gubernatorstwa z ziem wcielonych do Rzeszy podczas Akcji "Reinhardt"
  • Andrea Löw –Niemieckojęzyczni Żydzi deportowani do Dystryktu Lubelskiego. Oczekiwania i doświadczenia

10.30-10.50 – Przerwa na kawę

10.50-12.20 – Panel 2: Akcje deportacyjne

Prowadzenie: Dariusz Libionka

  • Anna Wylegała – Akcja "Reinhardt" na wsi Dystryktu Galicja. Nowe źródła i podejścia metodologiczne
  • Agnieszka Wierzcholska – Ludobójstwo tuż za rogiem. "Akcja wysiedleńcza" w jednym mieście i rola służby budowlanej (Baudienst)
  • Marta Marzańska-Mishani – Wysiedlenia Żydów ze wsi powiatu biłgorajskiego i zamojskiego. Prezentacja bazy danych Yad Vashem "Transports to Extintion"

12.20-12.40 Przerwa na kawę

12.40-13.40 – Panel 3: Sprawcy

Prowadzenie: Michael Fleming

  • Sara Berger – Niemieccy sprawcy w obozach Akcji "Reinhardt": Od "eutanazji" do Holokaustu
  • Ingo Loose – Rola obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem w eksterminacji Żydów w okupowanej Polsce 1941-1945

13.40-15.00 Przerwa na obiad

15.00-16.30 – Panel 4: Obozy pracy

Prowadzenie: Natalia Aleksiun

  • Waitman Beorn – Obóz Janowski i zagłada Żydów w Galicji
  • Wojciech Lenarczyk – Obóz na Flugplatzu w Lublinie oraz jego rola i funkcje w Akcji "Reinhardt"
  • Martin Winter – Mordercy z firmy. Personel HASAG i "Wekrschutz" jako niepaństwowi sprawcy Zagłady

16.30-17.00 Przerwa na kawę

17.00-18.30 – Panel 5: Dokumentacja wizualna

Prowadzenie: Agnieszka Haska

  • Andreas Kahrs – By niewidoczne stało się widoczne. Fotografie sprawców z Sobiboru a relacje ocalałych
  • Iwona Kurz – Obrazy pierwsze. Wizualne świadectwa Akcji "Reinhardt"
  • Tomasz Butkiewicz – Akcja "Reinhardt". Ostatnie dni żydowskiej enklawy Białegostoku w ikonografii niemieckich żołnierzy w latach 1942-1943

19.00 – Kolacja dla uczestników konferencji i zaproszonych gości

Wtorek, 29 listopada 2022

9.00-10.30 – Panel 6: Administracje lokalne a Zagłada

Prowadzenie: Andrea Löw

  • Miranda Brethour – "Kwestia żydowska" i zjednoczona wieś. Sołtysi po Akcji "Reinhardt" w Dystrykcie Lubelskim.
  • John-Paul Himka – Rola Ukraińskiej Policji Pomocniczej w eksterminacji ludności żydowskiej w Dystrykcie Galicja.
  • Katarzyna Person – Judenraty i Żydowska Służba Porządkowa a realizacja Akcji "Reinhardt".

10.30-10.50 Przerwa na kawę

10.50-12.20 – Panel 7: Postronni

Prowadzenie: Krzysztof Persak

  • Omer Bartov – Ludobójstwo w skali lokalnej i kwestia Postronnych.
  • Dariusz Libionka – Zagłada Żydów w świetle dziennika administratora diecezji lubelskiej ks. prof. Józefa Kruszyńskiego.
  • Jacek Tebinka, Anna Zapalec – Działalność SOE w okupowanej Polsce a zagłada Żydów podczas operacji "Reinhardt".

12.20-12.40 Przerwa na kawę

12.40-13.40 – Panel 8: Konteksty Akcji "Reinhardt"

Prowadzenie: Suzanne Brown-Fleming

  • Klemen Kocjančič – Po działaniach w Polsce. Akcja "Reinhardt" a Operacja 1005 na terenie Włoch, Słowenii i Chorwacji.
  • Michael Fleming – Międzynarodowi prawnicy, Polskie Biuro ds. Zbrodni Wojennych i zagłada Żydów polskich.

13.40-15.00 – Przerwa na obiad

15.00-16.30 – Panel 9: Strategie przetrwania Żydów

Prowadzenie: Barbara Engelking

  • Natalia Aleksiun – Ograniczona sprawczość. Żydzi ukrywający się w Galicji Wschodniej podczas Holokaustu.
  • Agnieszka Haska – "Szczęśliwi obywatele państw obcych". Zagraniczne obywatelstwo jako sposób przetrwania.
  • Antoni Sułek – Uchodźcy z żydowskiego miasteczka we wsiach dystryktu lubelskiego przed Akcją "Reinhardt".

16.30-17.00 – Przerwa na kawę

17.00-18.30 – Panel 10: Mikrohistorie

Prowadzenie: Omer Bartov

  • Bożena Iwanowska, Peter Lawson – Zagłada Żydów w siedmiu wioskach koło Klecka w okupowanej Polsce w latach 1941-1942.
  • Johannes Steinert – Żydowskie dzieci – robotnicy przymusowi w obozach Akcji "Reinhardt".
  • Sylwia Szymańska-Smolkin – Rozpowszechnianie wiadomości "nie do wiary". Rola kurierów w informowaniu o masowych mordach i powstaniu żydowskiego ruchu oporu.

18.30 – Zakończenie konferencji

Kwestie organizacyjne

Obrady konferencji będą się toczyć w języku angielskim i polskim z tłumaczeniem symultanicznym. Dodatkowe informacje można uzyskać pod adresem: geopconference2022@polin.pl

Komitet organizacyjny

  • Suzanne Brown-Fleming (USHMM),
  • Barbara Engelking (CBnZŻ),
  • Dariusz Libionka (PMM i CBnZŻ),
  • Andrea Löw (IfZ),
  • Daniel Newman (USHMM),
  • Krzysztof Persak (Muzeum POLIN),
  • Michał Trębacz (Muzeum POLIN),
  • Anna Ullrich (IfZ).

Organizatorzy konferencji:

  • Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN,
  • Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN,
  • Państwowe Muzeum na Majdanku – Niemiecki Nazistowski Obóz Koncentracyjny i Zagłady (1941-1944),
  • Centrum Badań nad Holokaustem Instytutu Historii Najnowszej (IfZ), Monachium-Berlin,
  • Muzeum Pamięci Holokaustu w Waszyngtonie (USHMM).
  • Konferencja odbywa się w ramach Global Education Outreach Program.

Konferencja jest możliwa dzięki wsparciu Taube Philanthropies, William K. Bowes, Jr. Foundation oraz Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.