Źródło: Żydowski Instytut Historyczny

Autor: Olga Szymańska

Żydowski Instytut Historyczny we współpracy z Instytutem Polskim w Tel Awiwie oraz Moreshet Anielevich Memorial – Centre for Holocaust Education and Research zorganizował w dniach 27 czerwca – 1 lipca 2022 r. seminarium edukacyjne w Izraelu.

Izraelska część seminarium edukacyjnego „Podziemne Archiwum Getta Warszawy” składała się z trzydniowego szkolenia oraz dwóch wizyt studyjnych pracowników Żydowskiego Instytutu Historycznego.

Pierwszy dzień spędziliśmy w Instytucie Polskim w Tel Awiwie, szkoląc nauczycieli z Izraela, którzy przyjechali m.in. z takich miast jak Bnej Darom, Kiriat Yam, Jerozolima, Kiriat Mockin. Seminarium otworzyła Julia Mackiewicz-Saban, odpowiedzialna za programy edukacyjne w Instytucie Polskim, a dyrektor ŻIH Monika Krawczyk przedstawiła historię i misję naszego Instytutu, opowiedziała o możliwościach współpracy z nauczycielami oraz ofercie szkoleń i programów wizyt studyjnych w Warszawie. Aleksandra Przeździecka-Kujałowicz z Działu Projektów Kulturalnych i Komunikacji ŻIH omówiła działania popularnonaukowe, wydarzenia online oraz największy projekt kulturalny Instytutu – Marsz Pamięci 22 lipca 1942.

Dr Bartosz Borys z Działu Edukacji wygłosił wykład o znaczeniu Podziemnego Archiwum Getta Warszawy oraz jego twórcach – grupie Oneg Szabat. Przedstawił dynamikę pracy konspiracyjnych dokumentalistów i ich wybrane biografie, ukazujące różnorodne pochodzenie społeczne i poglądy polityczne.

Małgorzata Smreczak z Działu Edukacji opowiedziała o tym, jak wiele różnego rodzaju dokumentów możemy znaleźć w Archiwum Ringelbluma: od opracowań statystycznych, przez wywiady z uchodźcami, aż po papierki po cukierkach.

Krzysztof Czajka-Kalinowski z Działu Digitalizacji przedstawił zasady korzystania z portalu edukacyjnego Delet i repozytorium Centralnej Biblioteki Judaistycznej. Na koniec dyskusję o wyzwaniach w edukowaniu o Holokauście w Polsce i Izraelu moderowała Olga Szymańska z Działu Edukacji. Uczestnicy mieli okazję do podzielenia się swoim doświadczeniem, opowiedzenia o problemach, z jakimi spotykają się na co dzień w pracy szkolnej i wspólnego poszukania rozwiązań.

Wtorek spędziliśmy w Givat Haviva – najstarszym centrum edukacyjnym Federacji Kibucu w Izraelu, którego częścią jest Moreshet Center, placówka kultywująca pamięć o żydowskim ruchu oporu podczas II wojny światowej. Tego dnia pracowaliśmy z przewodnikami, zajmującymi się oprowadzaniem izraelskich grup młodzieży i dorosłych w Polsce. Dyrektor Monika Krawczyk opowiedziała o genius loci budynku przy ul. Tłomackie, roli Głównej Biblioteki Judaistycznej i Instytutu Nauk Judaistycznych w tworzeniu nowoczesnego społeczeństwa warszawskich Żydów przed II wojną światową oraz środowisku naukowym skupionym wokół tych instytucji. Dyrektor przedstawiła powojenne losy gmachu i mieszczącego się w nim od 1947 r. Żydowskiego Instytutu Historycznego – pozostającego pierwszą i najstarszą w Polsce instytucją zajmującą się ochroną żydowskiego dziedzictwa kulturalnego.

Aleksandra Przeździecka-Kujałowicz przedstawiła ofertę projektów kulturalnych ŻIH i zachęciła do śledzenia mediów społecznościowych Instytutu, aby przewodnicy mogli wziąć udział w naszych wydarzeniach podczas pobytu w Warszawie. Dr Bartosz Borys opisał warszawski kontekst pracy grupy Oneg Szabat – archiwistów codzienności w warszawskim getcie, kronikarzy Zagłady. O zagadnieniach topograficznych i możliwościach wykorzystania zbiorów Podziemnego Archiwum Getta Warszawy podczas zwiedzania miasta opowiedziała Olga Szymańska. Małgorzata Smreczak przedstawiła historię placu Tłomackie i budynków sąsiadujących z Wielką Synagogą, wśród których jest budynek ŻIH, wyjątkowy ostaniec. Krzysztof Czajka-Kalinowski opisał zadania Działu Digitalizacji, który przenosi zbiory ŻIH do przestrzeni wirtualnej.

Ostatniego dnia spotkaliśmy się z archiwistami z Departamentu Mienia Ofiar Holokaustu w Ministerstwie Sprawiedliwości Izraela, Ghetto Fighters' House Museum i Archiwum Yad Vashem. Dyrektor Monika Krawczyk opowiedziała o roli Archiwum ŻIH, które posiada kolekcje relacji i pamiętników – wstrząsające świadectwo losów i Zagłady Żydów, księgi gminne, akta Centralnego Komitetu Żydów w Polsce, a także spuścizny osób prywatnych. Dr Bartosz Borys nakreślił proces zbierania, opracowywania i spisywania dokumentów o Zagładzie przez grupę Oneg Szabat. Dr Agnieszka Kajczyk z Działu Dokumentacji Dziedzictwa opowiedziała o kolekcji fotografii odkrytych w 1946 r. w pierwszej części Archiwum Ringelbluma i przybliżyła najnowsze badania nad tym zbiorem, dotyczące m.in. odkrycia tożsamości fotografa niektórych zdjęć. O dostępności archiwów i dokumentów źródłowych w portalach CBJ i Delet opowiedział Krzysztof Czajka-Kalinowski.

Instytut Yad Vashem w Jerozolimie był naszym przystankiem czwartego dnia wyjazdu. Po zwiedzeniu wystawy stałej spotkaliśmy się z kuratorem kolekcji artefaktów Michaelem Talem, a dr hab. Witold Mędykowski i Yael Robinson-Gottfeld z Archiwum pokazali kilka oryginalnych dokumentów, m.in. dziennik Adama Czerniakowa, prezesa warszawskiego Judenratu, oraz wiersz będący parafrazą „Lokomotywy” Juliana Tuwima napisany w getcie łódzkim. Spotkaliśmy się także z kierownikami departamentów Yad Vashem odpowiedzialnych za projekty międzynarodowe, projekty edukacyjne oraz kolekcję filmu i fotografii.

Dzięki seminarium w Tel-Awiwie i Jerozolimie wprowadziliśmy nowych słuchaczy i współpracowników w krąg zagadnień getta warszawskiego. Już za niecałe trzy tygodnie w drugiej części projektu „Podziemne Archiwum Getta Warszawy” przewodnicy, edukatorzy i archiwiści odwiedzą nas w Warszawie, na Tłomackiem 3/5.

InspiringCulturePoland #InspiringCulture #KulturaInspirujaca

Projekt „Podziemne archiwum getta warszawskiego – seminarium doskonalące o losach polskich Żydów w czasie II wojny światowej dla nauczycieli języka niemieckiego” organizowany jest przez Żydowski Instytut Historyczny we współpracy z Instytutem Pileckiego w Berlinie i Senackim Departamentem Oświaty, Młodzieży i Rodziny i finansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP w ramach programu „Inspirująca Kultura” na lata 2022-2023.