„Einsatz Reinhardt. Zapisy zbrodni, próba lektury”

16/03/2022 | Na stronie od 11/03/2022

Żydowski Instytut Historyczny zaprasza na konferencję Einsatz Reinhardt. Zapisy zbrodni, próba lektury, która odbędzie się 16 marca 2022 roku, czyli w osiemdziesiątą rocznicę rozpoczęcia masowego mordu na polskich Żydach. Będzie to próba odczytania kilkunastu dotyczących go tekstów. Wydarzenia rozegrane od marca 1942 do początku listopada 1943 r. na terenie Generalnego Gubernatorstwa zostały opisane na wiele różnych sposobów: przez oprawców organizujących zbrodnie, niekiedy zeznających później przed sądami; przez ofiary, które utrwaliły ostatnie chwile żydowskich społeczności w Polsce oraz przez świadków, widzów albo gapiów, po swojemu nazywających Żydów i Zagładę.

Przedmiotem analiz ma być tekst: rozkaz, komunikat, telegram kolejowy, relacja, list, wiersz, rysunek, artykuł z prasy konspiracyjnej, wspomnienie, zeznanie – spisane albo mówione, scena z filmu, rysunek. Sposób jego przedstawienia należy do historiografii albo antropologii słowa, reprezentuje nauki prawne albo literaturoznawstwo, zabrzmi jednoznacznie albo dygresyjnie, będzie beznamiętną narracją albo empatycznym szkicem. Jedni badacze odwołają się do szerokiego kontekstu, inni skupią się na pojedynczych tekstach. Zawsze jednak będzie chodziło o wnikliwe rozumienie materiału źródłowego. Chcielibyśmy, żeby „próba lektury” stanowiła nie tylko kontynuację badania zapisów zbrodni, lecz również przegląd możliwości humanistyki.

Zachęcamy do oglądania konferencji w serwisie YouTube ŻIH:

Program Konferencji "Einsatz Reinhardt. Zapisy zbrodni, próba lektury"

16 marca 2022

Godz: 9:45 Otwarcie konferencji

PANEL 1 10:00 – 11:00

Prowadzenie: Piotr Weiser

10:00-10:20 Justyna Kowalska-Leder (Uniwersytet Warszawski), „Śliczne są noce i wszystko widać przez okno…”. Zapiski z pobliża Zagłady w dzienniku Marii Bojarkowej

10:20-10:40 Bartłomiej Krupa (Instytut Badań Literackich PAN), Tarłów, 29 października 1942 – trzy fotografie

Dyskusja 10:40-11:00

PANEL 2 11:00 – 12:20

Prowadzenie: Robert Traba

11:00-11:20 Agnieszka Zajączkowska (Uniwersytet Jagielloński), Między ideologią a ekonomią. Rozkaz Himmlera z 9 października 1942 roku o osadzeniu Żydów zatrudnionych w przemyśle zbrojeniowym w obozach koncentracyjnych

11:20-11:40 Jacek Młynarczyk (Uniwersytet Mikołaja Kopernika), Jak depesza o przydziale samochodu dla Rudolfa Hössa na delegację do obozu zagłady w Kulmhof zmienia nasze wyobrażenia o zasięgu instytucjonalnym akcji „Reinhard”.

Dyskusja 11:40-12:20

12:20-12:40 – przerwa

PANEL 3 12:40 – 14:00

Prowadzenie: wkrótce

12:40-13:00 Ewa Koper (Muzeum w Bełżcu), „Piszę do was w tragicznej chwili naszego wysiedlenia…”. Listy deportowanych do Bełżca

13:00-13:20 Barbara Czarnecka (Uniwersytet w Białymstoku), „Postanowiłam uciec..." Relacje o losach kobiecego Filzkommando po Erntefest

13:20-13:40 Marta Kubiszyn (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej), Zapisy zbrodni i rzeczowe świadectwa Einsatz Reinhard: artefakty znalezione na terenie byłego obozu – miejsca pamięci w Sobiborze

Dyskusja 13:40-14:00

14:00-14:40 – przerwa

PANEL 4 14:40 – 15:40

Prowadzenie: Andrzej Żbikowski

14:40-15:00 Piotr Kendziorek (Żydowski Instytut Historyczny), Eksterminacja Żydów w ramach tzw. Akcji Reinhard w ujęciu prasy syjonistycznej getta warszawskiego (marzec-czerwiec 1942)

15:00-15:20 Marta Janczewska (Żydowski Instytut Historyczny), Jak mówią liczby? Ostatnie zachowane sprawozdania warszawskiej Rady Żydowskiej

Dyskusja 15:20-15:40

PANEL 5 15:40 – 16:20

Prowadzenie: August Grabski

15:40-16:00 Jakub Muchowski (Uniwersytet Jagielloński), Rafał Lemkin i pamięć wielokierunkowa akcji „Reinhardt”

Dyskusja 16:00-16:20

Redakcja naukowa: Piotr Weiser

Wydarzenie odbywa się w ramach upamiętnienia 80. rocznicy zagłady Żydów w niemieckiej akcji „Reinhardt"

Relacja dodana 21 marca 2022

„Ta konferencja jest szczególna, ponieważ dotyczy akcji «Reinhard»” – mówiła w otwarciu dyrektor ŻIH Monika Krawczyk. – „Otwiera liczne wydarzenia kulturalne i upamiętniające, które wiążą się z 80. rocznicą tej zbrodni".

Referaty uczonych dotyczyły zapisków polskich świadków Zagłady, śladów zbrodni w oficjalnych dokumentach niemieckich (na ogół posługujących się eufemizmami i zacierających informacje o eksterminacji), wiadomości o deportacjach do obozów zagłady, które docierały do getta warszawskiego.

„Moje noce stały się koszmarem. Nieustannie nawiedzały mnie sny, nie było od nich odpoczynku. Wizje rodziców były w nich niezwykle realistyczne. Widziałem wnętrze wagonu. Ponure światło padało na ludzi siedzących na podłodze. Była wśród nich moja matka, o kamiennej twarzy, oczach, które niczego nie wyrażały, ustach skutych lodowatym milczeniem. Dokąd jechała? Czy to była jej ostatnia podróż?” – wspominał cytowany przez jednego z prelegentów Rafał Lemkin, twórca definicji ludobójstwa.

Zapis konferencji online Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma „Einsatz Reinhard. Zapisy zbrodni, próba lektury”. Początek wydarzenia w środę 16 marca 2022

4:50 - Dyrektor Monika Krawczyk, otwarcie konferencji
11:25 - Justyna Kowalska-Leder (Uniwersytet Warszawski), „Śliczne są noce i wszystko widać przez okno…”. Zapiski z pobliża Zagłady w dzienniku Marii Bojarkowej
35:00 - Bartłomiej Krupa (Instytut Badań Literackich PAN), Tarłów, 29 października 1942 – trzy fotografie
1:03:30 - dyskusja
1:26:20 - Agnieszka Zajączkowska (Uniwersytet Jagielloński), Między ideologią a ekonomią. Rozkaz Himmlera z 9 października 1942 roku o osadzeniu Żydów zatrudnionych w przemyśle zbrojeniowym w obozach koncentracyjnych
1:39:42 - [tekst odczytany] Jacek Młynarczyk (Uniwersytet Mikołaja Kopernika), Jak depesza o przydziale samochodu dla Rudolfa Hössa na delegację do obozu zagłady w Kulmhof zmienia nasze wyobrażenia o zasięgu instytucjonalnym akcji „Reinhard”.
2:00:50 - dyskusja
2:57:45 - Ewa Koper (Muzeum w Bełżcu), „Piszę do was w tragicznej chwili naszego wysiedlenia…”. Listy deportowanych do Bełżca
3:17:11 - Barbara Czarnecka (Uniwersytet w Białymstoku), „Postanowiłam uciec..." Relacje o losach kobiecego Filzkommando po Erntefest
3:38:30 - [brak zapisu] Marta Kubiszyn (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej)
5:00:46 - Piotr Kendziorek (Żydowski Instytut Historyczny), Eksterminacja Żydów w ramach tzw. Akcji Reinhard w ujęciu prasy syjonistycznej getta warszawskiego (marzec-czerwiec 1942)
5:23:25 - Marta Janczewska (Żydowski Instytut Historyczny), Jak mówią liczby? Ostatnie zachowane sprawozdania warszawskiej Rady Żydowskiej
5:47:20 - dyskusja
5:59:20 - Jakub Muchowski (Uniwersytet Jagielloński), Rafał Lemkin i pamięć wielokierunkowa akcji „Reinhardt
6:22:38 - dyskusja