Zaproszenie do zgłaszania kandydatów do Nagrody im. Marii i Łukasza Hirszowiczów za rok 2021!

Źródło: Żydowski Instytut Historyczny

Nagroda przyznawana jest w uznaniu osiągnięć naukowych, artystycznych bądź edukacyjnych w dziedzinie badań lub popularyzacji dziejów żydowskiej obecności w Polsce oraz stosunków polsko-żydowskich.

Kapituła przyznaje jedną lub dwie nagrody w danym roku. Laureat Nagrody przyznanej w dziedzinie upamiętniania otrzymuje dodatkowo tytuł „Strażnika Pamięci”.

Wręczenie Nagrody odbędzie się w maju br.

Kapituła
Do Kapituły w 2022 r. należą:

• Ada Willenberg
• dr Monika Polit
• dr hab. Witold Mędykowski

Jak zgłosić kandydata?

Każda osoba zainteresowana może zgłosić kandydata, osobę bądź zespół.
Zgłoszenia prosimy wysyłać drogą mailową na adres: hirszowiczowie@jhi.pl do 10 marca br.
Prawidłowe zgłoszenie powinno zawierać:

1. Imię i nazwisko zgłaszającego, jego adres e-mail do korespondencji;
2. Imię i nazwisko lub nazwę firmy/instytucji kandydata do Nagrody im. Marii i Łukasza Hirszowiczów oraz adres email kandydata
3. Uzasadnienie zgłoszenia kandydata do Nagrody im. Marii i Łukasza Hirszowiczów oraz opis działań (osiągnięć) kandydata ukazujących osiągnięcia naukowe, artystyczne bądź edukacyjne w dziedzinie badań lub popularyzacji dziejów żydowskiej obecności w Polsce oraz stosunków polsko-żydowskich
4. Zgodę na przetwarzanie danych osobowych zgłaszającego
5. Oświadczenie zgłaszającego, że uzyskał zgodę kandydata na przekazanie Organizatorowi danych i materiałów
6. W zgłoszeniu mailowym mogą zostać zawarte linki do materiałów audio/foto/video dotyczących prezentacji osiągnięć kandydata do Nagrody im. Marii i Łukasza Hirszowiczów
7. Zgłaszający oświadcza, że udostępnienie materiałów audio/foto/video nie narusza praw osób trzecich. W przypadku nieprawidłowości tego oświadczenia, zgłaszający ponosi pełną odpowiedzialność za naruszenie praw osób trzecich, zarówno w stosunku do Organizatora, jak i w stosunku do osób trzecich.
8. Zgłoszenia można dokonać wyłącznie poprzez jego wysłanie do Organizatora na adres: hirszowiczowie@jhi.pl. Do zgłoszenia należy dołączyć dokumenty (www ŻIH:)

• zgodę zgłaszającego na przetwarzanie jego danych osobowych
• zgodę na przetwarzanie danych kandydata/kandydatów
• klauzulę informacyjną zaakceptowaną przez zgłaszającego

Załączniki:

Wymagane zgody oraz informacja o przetwarzaniu danych osobowych w ŻIH

• Zgoda zgłaszającego nagrodę
• Zgoda kandydata
• Klauzula informacyjna

Nagroda im. Marii i Łukasza Hirszowiczów

W 2001 r. Maria Hirszowicz, profesor socjologii pozostająca od 1969 r. na emigracji w Wielkiej Brytanii, ufundowała nagrodę za działalność i prace poświęcone problematyce żydowskiej w Polsce. Nagroda miała nosić imię jej zmarłego męża, Łukasza Hirszowicza. Fundusz Nagrody Maria Hirszowicz powierzyła ówczesnemu dyrektorowi ŻIH, profesorowi Feliksowi Tychowi. Maria Hirszowicz zmarła w Paryżu w 2007 r. Dwa lata później przyznawanie nagrody zostało czasowo zawieszone. W 2014 r. Żydowski Instytut Historyczny wznowił przyznawanie Nagrody.

W latach 2002-2009 nagrodę im. Marii i Łukasza Hirszowiczów otrzymali:

• Michał Nekanda-Trepka za film dokumentalny Ostatni świadek,
• Zespół Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” za oryginalny wkład w dzieło przypominania żydowskiej obecności historycznej w Lublinie,
• Daniel Kac za całokształt twórczości literackiej w języku jidysz,
• Barbara Engelking-Boni za stworzenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów w IFiS PAN,
• Bogdan Białek za utrwalanie w Kielcach pamięci o pogromie 1946 roku,
• Dariusz Libionka za prace o Zagładzie oraz za utworzenie i redakcję pisma Zagłada Żydów: Studia i Materiały.

W latach 2014-2018 nagrodę im. Marii i Łukasza Hirszowiczów otrzymali:

• 2014 – dr hab. Jolanta Żyndul oraz Fundacja Brama Cukermana z Będzin
• 2015 – Tadeusz Kuźmiński oraz Alicja Mroczkowska i Jacek Dehnel – twórcy Ochotniczego Hufca Porządkowania Cmentarza Żydowskiego w Warszawie im. Józefa Rajnfelda,
• 2016 – Jacek Proszyk, Małgorzata Domagalska, Piotr Osęka, Mirosława Bałka,
• 2017 – Monika Sznajderman, Marek Szukalak, Krystyna Piotrowska
• 2018 – Maria Ciesielska, Maja Kleczewska i Tadeusz Rolke
• 2019 – Natalia Romik, Zdzisław Senczak i Jacek Leociak

Patroni Nagrody
Łukasz („Gidon”) Hirszowicz, ur. w Grodnie w 1920 r., tuż przed wojną wyjechał do Jerozolimy na studia na Uniwersytecie Hebrajskim. W 1948 r. powrócił do Polski. Pracował w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych, w Szkole Głównej Służby Zagranicznej, a od 1954 r. w Instytucie Historii PAN, gdzie uzyskał doktorat i habilitację. Specjalizował się w najnowszej historii Iranu i krajów arabskich. Jego najważniejszą publikacją jest Trzecia Rzesza i arabski Wschód (Warszawa 1963). Był erudytą i poliglotą, a jego wiedza, dowcip, uczynność i charakter zjednały mu grono oddanych przyjaciół.

W 1969 r., rok po nagonce antysemickiej Marca 1968, wraz z żoną opuścił Polskę. Łukasz Hirszowicz otrzymał stypendium naukowe w St. Antony`s College w Oxfordzie, później podjął pracę badawczą w London School of Economics and Political Science. W 1972 r. został redaktorem naczelnym londyńskiego kwartalnika „Soviet Jewish Affairs” i pełnił tę funkcję przez 20 lat, tworząc z tego czasopisma (w 1991 r. przemianowanego na „East European Jewish Affairs”) cenione w świecie naukowym i politycznym źródło informacji i opinii. Zmarł w Londynie w 1993 r.

Maria Bielińska-Hirszowicz, żona Łukasza, docent socjologii na Uniwersytecie Warszawskim, w 1968 r. została usunięta z Uniwersytetu Warszawskiego wraz z Leszkiem Kołakowskim, Bronisławem Baczko, Zygmuntem Baumanem i innymi opozycyjnymi uczonymi. W Wielkiej Brytanii została wykładowcą socjologii na Uniwersytecie w Reading. Opublikowała m.in.: The Bureaucratic Leviathan (1980), Coercion and Control in Communist Society (1986), z

Ada Willenberg w Kapitule Nagrody im. Marii i Łukasza Hirszowiczów za rok 2021

Autor: Żydowski Instytut Historyczny

Do 10 marca 2022 roku mogą Państwo zgłaszać kandydatów do Nagrody im. Marii i Łukasza Hirszowiczów za rok 2021 – wyróżnienia, które otrzymują osoby ze szczególnymi osiągnięciami naukowymi, artystycznymi bądź edukacyjnymi w dziedzinie badań lub popularyzacji dziejów żydowskiej obecności w Polsce oraz stosunków polsko-żydowskich.

Do Kapituły Nagrody należy Ada Willenberg, której krótką wojenną historię przedstawiamy poniżej.

Ada Willenberg urodziła się jako Ada Lubelczyk w Warszawie, w dzielnicy północnej, w rodzinie żydowskiej zamieszkałej przy ul. Franciszkańskiej 20. Jej dziadek i ojciec prowadzili przedsiębiorstwo garbarskie. „Ulica Franciszkańska była zamieszkiwana przez samych Żydów. Na naszym podwórku jedynym chrześcijaninem był dozorca, który jednak dobrze znał język żydowski”. Gdy Niemcy zaatakowały Polskę, była jeszcze dzieckiem. W styczniu 1943 r. uciekła z getta warszawskiego na tzw. stronę „aryjską” z pomocą Polaków.

„Przede wszystkim z dnia na dzień musiałam stać się zupełnie inną osobą. Ada Lubelczyk zadowolona ze swojego krótkiego oryginalnego imienia, przeobraziła się w Krystynę Malinowską. A Krystyna Malinowska musi nauczyć się na pamięć swojego nowego życiorysu: znać datę swoich imienin, nowe imiona rodziców, musi wreszcie znać chrześcijańskie modlitwy, których jako Ada Lubelczyk nigdy nie odmawiała. Nie znałam żadnego adresu ani nazwisk osób, do których miałam być doprowadzona: to dla ich bezpieczeństwa, na wypadek, gdyby wyjście z getta nie udało się i gdybym została schwytana”.

Ada ukrywała się z pomocą Polaków: najpierw na warszawskim Nowym Mieście, potem w Rembertowie i na Kole, w mieszkaniu Edmunda i Heleny Majewskich przy Obozowej 81. Edmund był konduktorem tramwajowym i członkiem konspiracji, Helena wychowywała ich synka, Daniela, i uczestniczyła w wyprowadzaniu dzieci z getta.

„Cały proceder wyglądał tak: Helena, albo ktoś z nią współpracujący (nigdy tych osób nie widziałam), znajdował odpowiednie miejsce i kontaktował się z gettem. Wyprowadzone z getta dziecko spędzało noc, rzadko kilka, u państwa Majewskich. Zdarzało się czasem, że przygotowane mieszkanie stawało się nieaktualne i wtedy bardzo pilnie trzeba było szukać czegoś innego, bo przecież wyprowadzone z trudem z getta dziecko nie mogło wrócić do niego z powrotem”. Jeden z chłopców o „semickim” wyglądzie, dla którego było trudno znaleźć schronienie, musiał chować się do szafy za każdym razem, gdy ktoś obcy pukał do drzwi.

Chociaż Majewscy mieli zaledwie jednopokojowe, robotnicze mieszkanie, pomogli osiemnaściorgu dzieci, a także dorosłym, narażając się na donosy i ryzykując śmierć z rąk Niemców. „Człowiek, który traci swoją ambicję, przestaje być człowiekiem” – Ada zapamiętała słowa Heleny Majewskiej, które wypowiedziała, gdy postanowiła udzielić schronienia wujkowi i ciotce Ady, maltretowanym przez dotychczasowych polskich opiekunów.

Ojciec Ady został wcielony do Armii Czerwonej i poległ na początku wojny niemiecko-radzieckiej. Matka została przez Niemców wywieziona do Treblinki.

Ada opuściła Warszawę podczas powstania warszawskiego. Została schwytana przez Niemców i – nierozpoznana jako Żydówka – wywieziona na roboty przymusowe do Rzeszy. W 1945 r. wróciła do Polski, rok później w Łodzi poznała Samuela Willenberga, uczestnika powstania w Treblince i powstania warszawskiego. Pobrali się w 1948 r., a dwa lata później wyemigrowali do Izraela. Samuel pracował jako geodeta, na emeryturze stworzył serię rzeźb poświęconych Treblince. Przez wiele lat aż do śmierci w 2016 r. odwiedzał muzeum na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady, by uczcić ofiary i bohaterów powstania z 2 sierpnia 1943 r. Napisał książkę o swoich przeżyciach – Bunt w Treblince. Ada Willenberg pracowała przy tłumaczeniach filmowych. Jest autorką książki Skok do życia. W 2021 r. uczestniczyła w organizowanych przez ŻIH i Muzeum Treblinka obchodach 78. rocznicy buntu więźniów.

Córka Willenbergów, Orit Willenberg-Giladi, jest architektem, ma troje dzieci.

W 1982 r. za uratowanie Ady Lubelczyk i Marysi Chorzelskiej Helena Majewska otrzymała tytuł Sprawiedliwej wśród Narodów Świata. Edmund nie przeżył niemieckiego obozu koncentracyjnego.

o Nagrodzie Hirszowiczów:

Źródło cytatów: Ada Willenberg, „Skok do życia”, oprac. w języku polskim Tomasz Potkaj, Austeria, Kraków-Budapeszt 2010. Polsce ogłosiła Pułapki zaangażowania: intelektualiści w służbie komunizmu (2001). W książce tej podjęła – wedle własnych słów – „próbę ponownego odczytania własnego ideologicznego życiorysu”.

Dom Hirszowiczów w Londynie był w latach 80. i 90. przystanią dla przyjeżdżających przyjaciół z Polski, związanych z demokratyczną opozycją. Z ich gościny przez wiele tygodni korzystali m.in. Jan Józef Lipski, Alina Brodzka, Jerzy Jedlicki.