Migranci na granicy: 1938-1939-2021

Źródło: POLIN

Obecne dramatyczne wydarzenia na granicy z Białorusią nie są pierwszym tego rodzaju kryzysem w historii Polski. W latach 1938-1939 na granicach utknęli żydowscy wysiedleńcy z Niemiec i uchodźcy wojenni. Jakie są podobieństwa i różnice między tymi wydarzeniami? Zapraszamy na debatę z udziałem wybitnych historyków i politologów.

22 listopada (poniedziałek), godz. 19.30
Transmisja debaty na Facebooku Muzeum POLIN >>

Wielowymiarowy kryzys na granicy polsko-białoruskiej przypomina podobne wydarzenia z przeszłości. W historii Polski zapisały się dwa momenty kiedy na granicy, nierzadko pod lufami żołnierzy i policjantów, utknęły tysiące migrantów wypychanych przemocą lub uciekających przed zagrożeniem.

Na przełomie października i listopada 1938 r. na granicy polsko-niemieckiej utknęło około 17 tys. polskich Żydów wysiedlonych z Niemiec w ramach tzw. Polenaktion. Deportowani z dnia na dzień musieli opuścić swoje domy i zostawić cały majątek. Wiele rodzin zostało rozdzielonych na zawsze. Niespełna rok później, na granicy między niemiecką a sowiecką strefą okupacji Polski znalazły się tysiące uchodźców wojennych, w dużej mierze Żydów. Wielu przypłaciło próbę przekroczenia tej granicy życiem.

Zaproszeni do debaty eksperci prof. Maciej Duszczyk, prof. Robert Traba i dr Lidia Zessin-Jurek opowiedzą jak doszło do tych wydarzeń, jak na "Polenaktion" zareagowały polskie władze i społeczeństwo, i jakie były losy przymusowych migrantów. Poszukają odpowiedzi na pytanie jakie wnioski płyną dla nas dzisiaj z tych historycznych doświadczeń? Spotkanie poprowadzi prof. Dariusz Stola.

Rozmówcy:

Maciej Duszczyk: profesor na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych oraz w Ośrodku Badań nad Migracjami. W kadencji 2016-20 Prorektor ds. Naukowych UW. Były Z-ca Dyrektora Departamentu Analiz Społecznych i Ekonomicznych Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej (2003-2007). W l. 2008-11 członek zespołu doradców strategicznych Prezesa Rady Ministrów Donalda Tuska. Kierował pracami merytorycznymi zespołu ds. wypracowania polskiej polityki migracyjnej w Kancelarii Prezydenta RP (2012-2014). Członek Komitetu Badań nad Migracjami PAN.

Robert Traba: profesor nauk społecznych i historyk, pracuje w Instytucie Studiów Politycznych PAN. Specjalizuje się w badaniach pamięci społecznej i historii kulturowej Polski, Europy Środkowo-Wschodniej i Niemiec w XIX i XX wieku oraz polsko-niemieckiego pogranicza. Ostatnio opublikował: "Deutsche Besatzung in Polen. Essays zur Erinnerungskultur" (Berlin 2020), "Niedokończona wojna? «Polskość» jako zadanie pokoleniowe" (Warszawa 2020).

Lidia Zessin-Jurek: pracuje w Czeskiej Akademii Nauk w Pradze w Projekcie European Research Council "Unlikley Refuge? Refugees and citizens in East-Central Europe in the 20th century". Zajmuje się historią uchodźców oraz historiografią dotyczącą masowych migracji na ziemiach polskich. Opracowywana przez nią monografia dotyczy zjawiska uchodźstwa (gł. żydowskiego) na ziemiach polskich jesienią 1939 roku. Obroniła doktorat w Europejskim Instytucie Uniwersyteckim. W 2020 roku wydała zredagowaną wspólnie z Kathariną Friedlą książkę "Syberiada Żydów polskich. Losy uchodźców z Zagłady" (ŻIH).

Moderator:

Dariusz Stola: historyk, profesor nauk humanistycznych, pracownik Instytutu Studiów Politycznych PAN, członek Ośrodka Badań nad Migracjami UW. Autor kilku książek i wielu artykułów o historii migracji i stosunków polsko-żydowskich w XX wieku, w tym "Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski, 1949-1989" i "Kampania antysyjonistyczna w Polsce 1967-1968". W latach 2014-2019 dyrektor Muzeum POLIN.