Warszawski trójkąt Zagłady

Źródło: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

W pierwszej marcowej Czytelni POLIN online zapraszamy na rozmowę na temat albumu zatytułowanego "Warszawski trójkąt Zagłady". Z Zofią Waślicką, Arturem Żmijewskim i Jackiem Leociakiem rozmawiać będzie Joanna Fikus, kierowniczka Działu Wystaw Muzeum POLIN.

• 3 marca (środa), 19.30
• transmisja na stronie Muzeum POLIN na Facebooku >>
• dyskusja w języku polskim bez tłumaczenia

Zdjęcia i teksty zawarte w tym albumie są próbą zapisu spotkania z trzema kluczowymi dla historii getta warszawskiego miejscami. Są to: Zespół Szkół Licealnych i Ekonomicznych im. Mikołaja Kopernika - Stawki 10 (część Umszlagplatzu), Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego - Stawki 5/7 (siedziba Komendy oddziału SS, nadzorującego deportację z sąsiedniego Umschlagplatzu), Kamienica przy Żelaznej 103, dawne Befehlstelle, czyli centrum dowodzenia, siedziba specjalnej formacji Einsatz Reinhardt przybyłej z Lublina do kierowania Wielką Akcją Likwidacyjną warszawskiego getta.

Trzy wymienione budynki stanowią warszawski trójkąt Zagłady. To w tym trójkącie rozegrała się Wielka Akcja Likwidacyjna, podczas której 300 tysięcy Żydów - przez Umschalgplatz - odjechało z getta prosto do komór gazowych Treblinki.

Istnieją one w przestrzeni dzisiejszej Warszawy, co jest fenomenem jedynym w swoim rodzaju. Normą jest bowiem nieistnienie, brak, pustka w "miejscu-po-getcie". Mamy więc do czynienia z realnością, z autentyczną substancją materialną, która mimo wszystkich remontów, przeróbek, adaptacji, jakie miały miejsce po wojnie - dotrwała do dzisiaj jako materialny świadek tamtej historii. Naszą intencją jest przywrócenie głosu murom i wnętrzom tych budynków.

Album zawiera esej fotograficzny Artura Żmijewskiego, zdjęcia budynków oraz ich wnętrz wykonane "tu i teraz" (w 2020 roku). Fotografie oplecione są tekstami Jacka Leociaka i Zofii Waślickiej-Żmijewskiej. I zdjęcia, i teksty są utrwaleniem spojrzenia na to, co było scenerią Zagłady, a dziś jest elementem żywej tkanki współczesnej Warszawy, dzisiejszego Muranowa. I zdjęcia, i teksty stanowią autorską interpretację tych miejsc, są subiektywnym, indywidualnym, intymnym zapisem doświadczenia. I zdjęcia, i tekst nie mają charakteru sciśle dokumentacyjnego. Należy je raczej potraktować jako rodzaj indywidualnej wypowiedzi artystycznej, wywołanej czy wręcz sprowokowanej doświadczeniem spotkania. Zdjęcia i tekst nakładają się na siebie, dialogują, ale też zachowują swoją autonomię.

Książka ukazała się nakładem wydawnictwa Krytyki Politycznej, 2021.

Zofia Waślicka-Żmijewska – badaczka pamięci o Zagładzie, producentka wydarzeń kulturalnych, edukatorka. Absolwentka Instytutu Socjologii w ramach Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych UW. Stypendystka rządu francuskiego na doktorat pisany w systemie co-tutelle na Uniwersytecie Warszawskim i Université Paris Ouest Nanterre La Défense. Członkini zespołu kuratorskiego 7. Berlin Biennale, koordynatorka międzynarodowych projektów współorganizowanych przez Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w ramach 70. rocznicy wyzwolenia obozu, trenerka Fundacji Forum Dialogu, edukatorka Muzeum Polin.

Artur Żmijewski – artysta sztuk wizualnych, reżyser, rzeźbiarz związany z warszawską Fundacją Galerii Foksal i Galerią Petera Kilchmanna w Zurychu. Studiował na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie w pracowni prof. Grzegorza Kowalskiego, obronił doktorat na Wydziale Sztuki Mediów ASP. W 2005 roku reprezentował Polskę na Biennale Sztuki w Wenecji, uczestniczył w Documenta 12 w Kassel oraz Documenta 14 w Kassel i Atenach. Kurator 7. Biennale Sztuki Współczesnej w Berlinie.

Jacek Leociak – literaturoznawca, historyk literatury, profesor nauk humanistycznych, pracownik Instytutu Badań Literackich PAN oraz Centrum Badań nad Zagładą Żydów. Zajmuje się analizą różnych sposobów zapisu i różnych form reprezentacji doświadczeń granicznych (przede wszystkim doświadczeń Holocaustu). Jego zainteresowania badawcze obejmują również: narracje ofiar, sprawców i świadków oraz historię getta warszawskiego.

Joanna Fikus – antropolożka kultury; od 2005 roku związana z Muzeum Historii Żydów Polskich. Koordynatorka zespołu tworzącego Wystawę Stałą Muzeum. Od 2017 roku kierowniczka Działu Wystaw Muzeum Historii Żydów Polskich. Członkini zarządu Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny, przewodnicząca Komisji Grantowej Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny. Członkini Rady Fundatorów Jewish Community Center Warszawie.

Wydarzenie towarzyszy wystawie czasowej "Tu Muranów" >>

Bezpłatny program do wystawy jest finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszu EOG oraz przez budżet krajowy.