Pierworodni

Źródło: "Tygodnik Powszechny"

Małgorzata Kordowicz

Śmierć egipskich pierworodnych dotyka wszystkich, „od faraona siedzącego na tronie po niewolnicę przy żarnach”. Pogrążony w żałobie kraj jest jak te ziarna, które wsypano między dwa kamienie, utrudzoną kobiecą ręką mielone na mąkę. Pierworodni Hebrajczyków – jeśli całkiem się nie zasymilowali i nie zlekceważyli nakazu, by oznaczyć odrzwia krwią baranka – unikają podobnego losu. Wkrótce po dziesiątej pladze pada przykazanie: pierworodni płci męskiej, zarówno ludzie, jak i zwierzęta, należą do Boga. Zwierzęta koszernych gatunków zostaną złożone w ofierze. Pierwsze owoce i zżęte zboża przyniesione do Świątyni. A pierworodni mężczyźni? Zhańbili się oddając cześć złotemu cielcowi i w ich miejsce Bóg powołał do służby świątynnej lewitów. Bodaj jedyny współczesny ślad to rozwiązanie, gdy kapłani wygłaszają w synagodze swoje błogosławieństwo i nie ma lewity: wówczas przy obmywaniu rąk posługują im pierworodni.

Pierworodnych matki, tak zwanych „otwierających łono” (tzn. urodzonych naturalnie i jeśli matka wcześniej nie poroniła) należy wykupić. Jest to nadal praktykowane, pomimo zburzenia Drugiej Świątyni prawie 2 tysiące lat temu. Jeśli żadne z rodziców nie pochodzi z plemienia Lewiego, w trzydziestym pierwszym dniu życia dziecka ojciec płaci dowolnie wybranemu potomkowi arcykapłana Aarona pięć szekli świątynnych – Państwo Izrael bije takie okolicznościowe monety – bądź ich ekwiwalent w innej walucie.

Obchody święta Pesach poprzedza post pierworodnych, ale praktycznie wygląda to tak, że rano w synagodze organizuje się sijum, czyli uroczystość zakończenia studiowania jednego z traktatów Talmudu. Towarzyszy jej poczęstunek, którym zgodnie z prawem raczą się też pierworodni, i z postu nici. A prerogatywy? Wedle prawa biblijnego pierworodny syn dziedziczy podwójną porcję z majątku ojca. Z majątku matki wszyscy synowie dziedziczą po równo, ale prawie się nie zdarza, żeby matka posiadała jakikolwiek majątek.

Uprzywilejowana pozycja pierworodnego syna nie jest niczym wyjątkowym w tradycyjnych kulturach. Oczywiście dzieci urodzone jako pierwsze nie są w niczym lepsze. Pierworodnym synem był Abraham, ale ani Mojżesz, ani Dawid, ani Salomon już nie. Abraham chce zatrzymać przy sobie Izmaela, Izaak woli Ezawa, a Ruben – pierworodny Jakuba – traci pierworództwo ze względu na romans z Bilhą. To matki intuicyjnie wyczuwają, który potomek będzie przewodził rodzinie. „Starszy będzie służył młodszemu” staje się normą u patriarchów: Izaak wygrywa z Izmaelem, Jakub z Ezawem, a Józef z dziesięcioma starszymi braćmi. A co wtedy, gdy jako pierwsza urodzi się dziewczynka? To pytanie chyba nie wymaga odpowiedzi. ©