Polacy i Żydzi w czasie II wojny światowej

Łukasz Jasina - Polacy i Żydzi w czasie II wojny światowej w „Polin. Studies in Polish Jewry”. Seria wydawnicza Analizy Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej. Tom 13. Pod redakcją Jerzego Kłoczowskiego i Andrzeja Gila. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin 2006. ISBN 83-60695-05-9. /Źrodło: academia.edu/

Wstęp

Poważnym problemem dla polskiej polityki historycznej jest walka z powielonymi w ciągu ostatnich dziesięcioleci stereotypami wyolbrzymiającymi udział Polaków w Zagładzie Żydów, zaburzającymi rozróżnienie pomiędzy tym, kto był w tamtych czasach „katem”, a kto „ofi arą”. Tego typu opinie często pojawiały się w prasie amerykańskiej, mającej z uwagi na swój olbrzymi zasięg zdecydowanie większą możliwość oddziaływania na światową opinię publiczną. Ponadto trzeba zauważyć, że poprzez upowszechnianie tego typu sądów formuje się nastawienie amerykańskiej opinii publicznej do zagadnień historycznych – kształtowanej przecież także przez potomków tych Polaków i Żydów, którzy przeżyli Zagładę na ziemiach polskich.

Zauważyć należy również, że praktycznie każda kwestia związana z polsko-żydowską przeszłością może zostać uznana za problem polityczny, a jej rozwiązanie może mieć istotny wpływ na współczesne relacje pomiędzy tymi dwoma narodami. Nawet nieistotne z pozoru fragmenty dziejów przy odpowiednim naświetleniu mogą zyskać zdecydowanie głębszy wymiar.

Rocznik naukowy „Polin” – poświęcony historii Żydów polskich – stanowi antytezę stereotypowego podejścia do kwestii relacji polsko-żydowskich. Wydawany jest już od dwudziestu lat, najpierw w Wielkiej Brytanii, a potem w Stanach Zjednoczonych. Ze względu na fakt publikowania w nim przez autorów z całego niemalże świata oraz poprzez jego rozległy zasięg oddziaływania należy go uznać za publikator o zasięgu globalnym. Zamieszczane artykuły w ogromnej większości stanowią przykład rzeczowego i merytorycznego dyskursu na temat trudnych momentów w polsko-żydowskiej historii.

Za przedmiot niniejszej analizy został obrany – przedstawiony na łamach tego czasopisma – obraz wzajemnych stosunków Polaków i Żydów w latach II wojny światowej. Ramy czasowe pracy zarysowano w sposób świadomy – pod uwagę wzięto bowiem jedynie te teksty naukowe lub źródłowe, które zostały opublikowane na łamach „Polinu” i które dotyczą bezpośrednio wydarzeń mających miejsce w latach 1939-1945, to znaczy w okresie, kiedy dokonano eksterminacji Żydów na ziemiach polskich. Nie jest natomiast celem dokonywanie analizy ilościowej bądź jakościowej opublikowanych w czasopiśmie tekstów. Podstawowym zadaniem pracy jest prezentacja dorobku naukowego „Polin. Studies in Polish Jewry” związanego z omawianą kwestią – możliwie neutralnie opisana i pozbawiona odautorskiego komentarza.

Podstawową tezą zawartą w niniejszej publikacji jest ukazanie możliwości – pomimo wszystkich ograniczeń, zazwyczaj pozamerytorycznej natury – przeprowadzenia dyskursu naukowego na temat trudnej kwestii relacji polsko-żydowskich w latach 1939-1945. „Polin” jest najlepszym przykładem tego, że taka dyskusja jest prawdopodobna. Problematyka ta wymaga ciągle sporego nakładu pracy oraz poważnej kwerendy, niemniej jednak przygotowana analiza stanowi początek takich badań. Kolejnym zadaniem jest przeanalizowanie nośności umieszczonych w „Polinie” tekstów i znalezienie odpowiedzi na pytanie – w jaki sposób wpływały one (bądź też wpływają obecnie) na sposób widzenia problematyki polsko-żydowskiej w szerszym odbiorze naukowym, publicystycznym czy też społecznym. Sprawa ta jest bardzo istotna i pozostaje najbliższym celem badań naukowych dla autora.

Kolejnym założeniem niniejszej pracy, równie znaczącym, jest stworzenie potrzebnej bibliografi i. W publikacji został zestawiony komplet artykułów poświęconych wybranej tematyce. Poza bezpośrednią tematyką analizy czytelnik będzie mógł jednocześnie zapoznać się z dwudziestoletnią historią czasopisma naukowego w całości poświęconego historii Żydów w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej. Rocznik stanowi przykład niezwykle ciekawego zjawiska w świecie naukowym, zwłaszcza z perspektywy historyków zajmujących się dziejami Żydów w Polsce i krajach ościennych.

Dalszy ciąg: