Ślady żydowskiej przeszłości Zalewa pod opieką mieszkańców
24/10/2019 | Na stronie od 26/10/2019
Porządkowanie cmentarza żydowskiego w miejscowości Zalewo, fot. Krystyna Kacprzak
Czyszczą i ustawiają macewy, uczą się tłumaczyć hebrajskie inskrypcje. Społecznicy z Zalewa skutecznie zajęli się miejscowym cmentarzem żydowskim.
Zalewo to miasteczko w województwie warmińsko-mazurskim, do drugiej wojny światowej znajdujące się w Niemczech. Od końca XVIII w. do 1938 r. mieszkali w nim także Żydzi, określający się jako Niemcy wyznania mojżeszowego. Była to społeczność złożona z zaledwie kilkunastu rodzin.
Zalewo zostało znacznie zniszczone w 1945 r. Z dawnej zabudowy przetrwały nieliczne budynki. Jednym ze śladów przeszłości jest cmentarz żydowski, położony kilkaset metrów na północ od centrum miejscowości.
To jeden z nielicznych cmentarzy żydowskich w województwie warmińsko-mazurskim z zachowanymi nagrobkami. W 2004 r. Stowarzyszenie Społeczne „Nasza Więź” ogrodziło część powierzchni cmentarza. Od kilku lat dba o niego Towarzystwo Miłośników Ziemi Zalewskiej.
W tym roku działacze Towarzystwa oprócz prac porządkowych postanowili zainteresować cmentarzem młodzież. 14 października na zaproszenie TMZZ do Zalewa przyjechał Krzysztof Bielawski, założyciel portalu Kirkuty. W szkole podstawowej opowiadał uczniom o specyfice cmentarzy żydowskich. Poprowadził też prawdopodobnie pierwszy w Zalewie kurs czytania hebrajskich inskrypcji.
„W ciągu 45 minut musiałem przybliżyć młodzieży alfabet oraz podstawowe słowa występujące na macewach” – opowiada Bielawski. – „Okazało się, że uczniowie znakomicie przyswajają wiedzę. Na koniec niemal samodzielnie przetłumaczyli prostą inskrypcję”.
Pokłosiem wizyty Krzysztofa Bielawskiego było również sporządzenie spisu pochowanych osób. Z kolei w tym tygodniu Towarzystwo Miłośników Ziemi Zalewskiej zaprosiło uczniów na cmentarz.
„W środę odbyły się najważniejsze zajęcia. Razem z młodzieżą z klas VII i VIII, przy pomocy wicedyrektor Elżbiety Miedzińskiej i księdza wikariusza Michała Bika czyściliśmy stare macewy” – mówi Krystyna Kacprzak, prezes Towarzystwa.
Niedługo odbędzie się kolejna lekcja w szkole, podczas której uczniowie poznają historię Żydów na tych terenach. TMZZ chce też zlecić pełne tłumaczenie inskrypcji nagrobnych. Zajmie się tym Sławomir Pastuszka z Instytutu Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Ukoronowaniem tegorocznych prac będzie wydanie regionalnego periodyku „Zapiski Zalewskie”, tym razem poświęconego tematyce żydowskiej.
Działania w Zalewie są prowadzone w ramach projektu „Ślady przeszłości”, dofinansowanego w ramach programu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności „Działaj Lokalnie”.