"Żydzi. Polska. Autobiografia" - inauguracja: Ludwig Kalisch i żydowskie wspomnienia

W serii ukażą się najważniejsze żydowskie teksty wspomnieniowe z ziem polskich. Tłumaczone z języka hebrajskiego, jidysz, rosyjskiego, niemieckiego bądź napisane po polsku dzienniki, pamiętniki, wspomnienia stanowią niemal nieznane źródła do dziejów społecznych, badań kultury, obyczaju i religii naszego obszaru.
Seria obejmuje teksty powstałe od XVII do XX w., reprezentatywne dla rozmaitych grup społeczno-kulturowych, z uwzględnieniem perspektywy kobiecej i męskiej.

W spotkaniu wezmą udział:

• tłumacze tomów - dr Agata Reibach i dr Marcin Błaszkowski,
• redaktorka serii - dr hab. Joanna Lisek,
• kierownik projektu - prof. Marcin Wodziński.

Spotkanie poprowadzi dr Michał Trębacz.

Spotkanie odbędzie się w Muzeum POLIN. Prosimy o punktualne przybycie. Ze względu na przepisy pożarowe, po wyczerpaniu miejsc siedzących wejście na wydarzenie nie będzie możliwe. Nie ma możliwości zajmowania miejsc dla osób, których nie ma na sali.

Partnerem projektu jest Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Programu Rozwoju Humanistyki.

Ludwig Kalisch "Obrazki z moich lat chłopięcych"

"Współcześni nie upletli dla mnie wieńców, a potomni nie będą o mnie wiedzieć więcej, niż ja wiem o nich" – napisał w Obrazkach z moich lat chłopięcych Ludwig Kalisch. Pisarz urodził się w Lesznie w 1814 r. i pierwsze lata życia spędził w tradycyjnej gminie żydowskiej. Następnie pobierał nauki w Głogowie, losy zawiodły go do Berlina, Moguncji i Londynu. Ostatecznie osiadł w Paryżu, gdzie zmarł w 1882 r.

We Francji spotykał się z wieloma twórcami kultury, takimi jak Heinrich Heine czy Jacques Offenbach. Pisał o kankanie na długo przed tym, zanim Offenbach stworzył operetkę Orfeusz w piekle. Właśnie Kalisch przełożył na niemiecki libretto tego dzieła – premiera przedstawienia w jego tłumaczeniu odbyła się we Wrocławiu w 1859 r.

"Obrazki z moich lat chłopięcych" są pamiętnikiem społeczności Żydów z Leszna, lecz ze względu na swój uniwersalizujący charakter wykraczają poza te granice. Narracja przypomina gawędę o kraju dzieciństwa, upamiętniającą wiele miejsc z miasta rodzinnego. Autor pisze też o kondycji Żydów w ówczesnym Lesznie, co ma aspekt ideologiczny i publicystyczny.

"Obrazki…" opublikowane w języku niemieckim w 1872 r. nie były nigdy wznawiane ani poddawane analizie literackiej. Polski przekład jest drugim wydaniem tej książki i być może zaprzeczy domniemaniom autora o ulotności jego dzieła.

Jecheskiel Kotik "Moje wspomnienia. Tom I"

"To nie jest zwykła książka – toż to skarb, ogród, rajski ogród pełen kwiatów i ptasiego śpiewu" – tak z uznaniem ipodziwem pisał o pierwszym tomie wspomnień Jecheskiela Kotika czołowy żydowski pisarz XX wieku Szolem Alejchem. Historia barwnych postaci klanu Kotików jest dla autora pretekstem do opowieści o rodzinnym miasteczku, Kamieńcu Podolskim, o zachowanych w pamięci minionych czasach iludziach.

W Kamieńcu Podolskim jak w soczewce skupiły sie niemal wszystkie procesy zmieniające żydowskie życie, przebiegające podobnie w setkach innych miast i miasteczek w całej Europie Wschodniej. Wspomnienia są także unikatowym źródłem wiedzy o historii Żydów i innych grup społecznych w XIX wieku.

/Muzeum POLIN/

Czytaj więcej:

Żydzi. Polska. Autobiografia. Kanon literatury wspomnieniowej Żydów polskich

Katedra Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego

O projekcie

Polska od czasów późnego średniowiecza do czasów Zagłady była obszarem, na którym rozwijała się jedna z największych i najbardziej dynamicznych społeczności żydowskich. W szczytowym okresie, który obejmuje nasz projekt, zamieszkiwało ją ok. 80% ogólnej liczby Żydów na świecie. Poprzez stulecia kultura żydowska zakorzeniła się na terenach polskich i stała się ich integralnym elementem, pozostając w nieustającej osmozie z kulturą polską, często stając się jej nieodłączną częścią. Dzieje Żydów polskich są integralną częścią historii Polski. Żydzi uczestniczyli w tych samych procesach dziejowych, które dotyczyły i innych, nieżydowskich Polaków, czuli się i byli polskimi obywatelami, zasiadali w polskim sejmie, w radach miasta, niektóre ich dzieła literackie stanowią istotną część polskiego kanonu. Żydzi polscy wnieśli swój wkład do polskiego dziedzictwa narodowego, a jednocześnie wprowadzali elementy kultury polskiej do partykularnie rozumianej kultury żydowskiej. Ze względu na tę wielowiekową wspólną historię żydowska literatura powstała na ziemiach polskich zasługuje na traktowanie jej jako ważnej części heterogenicznie rozumianego dziedzictwa narodowego Polski. Literatura dokumentu osobistego pozostaje szczególnie istotnym elementem tego dziedzictwa, ponieważ stanowi medium pomiędzy historią a pamięcią, pomiędzy doświadczeniem zbiorowym a losem jednostkowym. Rozumienie polskiej kultury narodowej bez uwzględnienia tego ważnego korpusu tekstów jest po prostu niepełne.

Braku możliwości odwołania się polskiego badacza do literatury autobiograficznej Żydów nie rozwiąże przekład i wydanie jednej czy dwóch pozycji, dlatego wysiłkiem tłumaczy ze wszystkich ośrodków studiów żydowskich w Polsce pod kierunkiem Katedry Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego we współpracy z Muzeum Żydów Polskich POLIN i Wydawnictwem Naukowym PWN w latach 2018 – 2022 przełożony zostanie i opublikowany w ramach grantu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki kanon literatury wspomnieniowej Żydów polskich, obejmujący 28 tomów.

Celem tego interdyscyplinarnego projektu jest udostępnienie w polskim przekładzie kanonu żydowskiej literatury wspomnieniowej jako jednego z niezwykle ważnych, a niemal nieznanych źródeł do dziejów społecznych i dziejów kultury, obyczaju, religii ziem polskich. Choć literatura egodokumentu to jedno z najważniejszych źródeł w interdyscyplinarnych badaniach historyczno-społecznych, kulturowych, czy literaturoznawczych, żydowska literatura wspomnieniowa z ziem polskich (definiowanych tu jako obszar dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów) jest niemal nieznana polskiemu czytelnikowi, i to nie tylko w kręgach popularnych, ale również badaczom przeszłości Polski. Dzieje się tak ze względu na słabą dostępność niektórych z ważnych tekstów wspomnieniowych Żydów polskich, ale przede wszystkim ze względu na barierę językową. Skutkiem tego badacze historii Polski nie znają na przykład jednego z ważnych dzienników pisanych w Warszawie w trakcie powstania listopadowego, żydowskiego punktu widzenia na rozbiory czy jednego z najlepszych opisów obyczaju chłopów poleskich w połowie XIX wieku.

Zadaniem serii tłumaczeń najważniejszych tekstów literatury wspomnieniowej Żydów polskich jest wprowadzenie tych niezwykle istotnych źródeł do polskiego obiegu naukowego i literackiego oraz zintegrowanie tego korpusu z obecną wiedzą na temat historii i kultury Polski.

Katedra Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego

Początkowo – ponad trzydzieści lat temu – byliśmy małą grupą entuzjastów skupioną wokół prof. Jerzego Woronczaka. Dziś tworzymy samodzielną Katedrę Judaistyki zatrudniającą świetny zespół pracowników naukowo-dydaktycznych, wolontariuszy, licznych współpracowników i doktorantów. misslaura.plJerzy WoronczakPod względem dydaktycznym Katedra oferuje pełny program studiów licencjackich, magisterskich i doktoranckich z naciskiem na bogatą ofertę językową (hebrajski współczesny, jidysz, hebrajski biblijny, ladino), blok zajęć historycznych, literaturoznawczych i kulturoznawczych od czasów biblijnych po współczesny Izrael.

Na studiach licencjackich oferujemy ścieżkę ogólnoakademicką lub edukatorską. Nasi studenci zdobywają krajowe i międzynarodowe stypendia oraz nagrody, a absolwenci pracują w najciekawszych miejscach, w których wykorzystują wiedzę judaistyczną.

Pod względem naukowym jesteśmy dumni z wyjątkowo szerokich zainteresowań badawczych reprezentowanych przez nasz zespół: od historii społecznej chasydyzmu, przez badania kobiece i genderowe, silny nacisk na literaturę jidysz i ladino, monumentalne przedsięwzięcia edytorskie, historię kulturalną XIX- i XX-wiecznych Żydów polskich, badania historii i pamięci po Zagładzie, aż po kulturę współczesnego Izraela.

Nasze prace ukazują się nie tylko w dwóch prowadzonych przez Katedrę seriach naukowych Bibliotheca Judaica i Makor/Źródła, lecz także we wszystkich najważniejszych krajowych i zagranicznych wydawnictwach i czasopismach judaistycznych. Ale wrocławska judaistyka to znacznie więcej…