BIBLIJNE PODSTAWY POSTU

08/08/2003 | Na stronie od 23/02/2023

Henryk Paprocki

Biblijne podstawy postu

Elpis 5/7/8, 9-10 2003

Stary Testament przekazał nam wezwanie do postu i pokuty: „Kiedy pościcie, czy pościcie dla Mnie?” (Za 7, 5). Proroctwo Zachariasza zawiera teologię postu - nie chodzi tylko o spożywanie pokarmów, ale o rezygnację ze zła i grzechu. Post służy też do wypędzania złych duchów (Mt 17, 21). Jezus Chrystus wyraźnie żądał postu od swoich wyznawców: „Kiedy syn będzie zabrany, wtedy będą pościć” (M t 9, 15) oraz „Czy goście weselni mogą pościć, dopóki oblubieniec jest z nimi? Lecz przyjdzie czas, kiedy zabiorą im oblubieńca, w ów dzień będą pościć” (M t 2, 19; Ł k 5, 34). Równocześnie Jezus Chrystus zwrócił uwagę, że post nie ma na celu zyskania poklasku i uznania, ale ma być ofiarowany Bogu (Mt 6, 17).

Stary Testament znał praktykę postną esseńczyków i śluby naziratu, a także post pierworodnych przed świętem Paschy. Ten post trwał do wieczora. Chrystus atakował w praktyce postnej Starego Testamentu nie sam post, ale fałsz i obłudę faryzeuszy, wiążące się z postem (Mt 6, 16-18).

W chrześcijaństwie pierwotnym post rozwinął się od jednego dnia do 40 dni, co było praktyką znaną już w IV w. Ten post był wzorowany na poście samego Chrystusa (Mt 4, 1-2; Łk 4, 1-2). Wiąże się z nim biblijna symbolika „40” - co jest znakiem wędrówki, poszukiwania, dochodzenia do celu. Wielki Post jest więc drogą do Paschy. Jest to wędrówka duchowa do święta, ale nie jest to jedno z wielu świąt, ale „święto nad świętami”. Wielki Post jest przeżywany jako „kanon pokutny” . Złą praktyką jest traktowanie postu jako przymusu pokarmowego i przymusu spowiedzi, gdyż post powinien być pragnieniem zjednoczenia się z Chrystusem.

Głównym celem postu w starożytności chrześcijańskiej było przygotowanie katechumenów do chrztu. Tradycja przypisuje ustanowienie postu Apostołom. Dniem postnym był na pewno Wielki Piątek. W III w. była to jeszcze „pascha krzyża” i dopiero w tym okresie zaczęto mówić na temat „paschy zm artwychwstania”. Historyk Kościoła, Sokrates Scholastyk (Historia kościelna V, 22) podaje, że 14 Nisan i niedziela po niej (tradycja Janowa oraz tradycja Piotra i Pawła) były poprzedzone postem. Świadectwo Tertuliana mówi o poście dwudniowym, który stał się zalążkiem postu 40-dniowego. Post czterdziestogodzinny stał się postem czterdziestodniowym. Jeszcze w III w. słowo „pascha” używano w sensie „post”. W III w. post czterdziestodniowy stał się powszechny, chociaż nie wszędzie, i wiązał się z chrztem jako połączeniem z Chrystusem, zm ianą życia. W IV w. post był wszędzie czterdziestodniowy, o czym świadczy Sobór Nicejski (325 r.) i Euzebiusz z Cezarei.

Post jest więc wędrówką, a wędrówka wymaga przygotowania - stąd pojawienie się tak zwanego „przedpościa” w V lub VI w.

Co nadaje sens poszczeniu?

W Biblii okres czterdziestu dni (lub lat) odgrywa znaczącą rolę symboliczną. Jest to czas pokuty, oczyszczenia, odrodzenia się do nowego życia, oczekiwania, przygotowania, zakończenia cyklu. Przywołajmy najważniejsze wydarzenia biblijne, wiążące się z czterdziestoma dniami (lub latami):

potop - deszcz padał 40 dni (Rdz 7, 12),
Mojżesz spędził 40 dni na Synaju (Wj 24, 18),
Izrael wędrował 40 lat przez pustynię (Lb 14, 33-34),
Dawid królował 40 lat (2 Kri 5, 4),
Salomon królował 40 lat (3 Kri 11, 42),
Joas królował 40 lat (2 Km 24, 1 ),
Goliat wzywał wojsko Izraela do walki przez 40 dni ( 1 Kri 17, 16),
Eliasz dostał od anioła posiłek na 40 dni wędrówki (3 Kri 19, 8),
Niniwa pokutowała przez 40 dni (Jon 3, 5-9),
Chrystus pościł przez 40 dni (Mt 4, 2),
okres od zmartwychwstania do wniebowstąpienia trwał 40 dni (Dz 1,3),
przywilej azylu w sanktuariach i kwarantanna trwały 40 dni,
Chrystus nauczał przez 40 miesięcy,
Jezus zmartwychwstał po 40 godzinach.

W tym właśnie, biblijnym świetle, należy patrzeć na post jako na przeżycie duchowe, które ma dla człowieka istotne znaczenie w jego w łasnej wędrówce przez życie ku zmartwychwstaniu.