Violetta Reder - Wspólne korzenie

Grupa 21 amerykańskich uczonych – biblistów, historyków i teologów – wydała 1 września w Bostonie oświadczenie, w którym nazwała rewizję chrześcijańskiego nauczania o Żydach i judaizmie głównym i nieodzownym obowiązkiem teologii w naszych czasach. Opublikowany w sześciu językach dokument "Święty obowiązek. Przemyśleć na nowo relację wiary chrześcijańskiej do Żydów i judaizmu” jest dziełem ekumenicznej Grupy Uczonych Chrześcijańskich ds. Stosunków Chrześcijańsko-Żydowskich. Od lat 60. XX wieku Grupa pracuje nad oczyszczeniem teologii i świadomości chrześcijan z grzechu antyjudaizmu i wypracowaniem adekwatnej teologii relacji chrześcijańsko-żydowskich. Obecne oświadczenie powstało jako odpowiedź na historyczny dokument paralelnej grupy uczonych żydowskich w USA z 10 września 2000 r. "Dabru emet” (Mówcie prawdę), podpisany przez ponad 270 uczonych i rabinów na całym świecie i wzywający Żydów do zrewidowania swojego myślenia o chrześcijanach i chrześcijaństwie. Obie grupy amerykańskich uczonych, Żydów i chrześcijan, prowadzą wspólne badania naukowe i pracę dydaktyczną w ramach Instytutu Badań nad Chrześcijaństwem i Judaizmem w Baltimore.

Pośród 12 katolickich sygnatariuszy oświadczenia znajdują się: ks. Eugene J. Fisher, przewodniczący komisji amerykańskiego Episkopatu ds. relacji chrześcijańsko-żydowskich, jeden z głównych ekspertów Kościoła katolickiego w USA w tej dziedzinie. A także profesorowie teologii: s. Mary C. Boys, s. Celia M. Deutsch, Rosann Catalano, Eva Fleischner, Philip A. Cunningham, o. Michael B. McGarry, o. John Pawlikowski. Prawie w całości tezy oświadczenia są obecne we współczesnym nauczaniu Kościoła katolickiego i rozwijały się intensywnie począwszy od przełomowej deklaracji Soboru Watykańskiego II ,,Nostrae aetate” (nr 4), aż po najnowszy dokument Papieskiej Komisji Biblijnej ,,Lud żydowski i jego Święte Pisma w Biblii chrześcijańskiej” (2001).

Na uwagę zasługuje zgodność uczonych katolickich i protestanckich w ich myśleniu o Żydach i judaizmie. Ekumeniczny dokument ,,Święty obowiązek...” czyni pewien krok naprzód, zachęcając do wyciągnięcia wniosków z faktu wierności Boga i trwałości Jego przymierza z Żydami („Chrześcijanie potrzebują nowych sposobów rozumienia powszechnego znaczenia Chrystusa”). Chrześcijański prozelityzm wobec Żydów już wcześniej zanegował przewodniczący papieskiej Komisji ds. Kontaktów Religijnych z Judaizmem kard. Walter Kasper, wypowiadając się w ostatnich latach na temat zbawczej dla Żydów wartości ich przymierza z Bogiem (lipiec 2001 – Montevideo, listopad 2001 – Jerozolima). Zaznaczył on wówczas, że Kościół nie ma misji nawracania Żydów, natomiast jedni i drudzy poznają się nawzajem i swoją drogę do Boga, w dialogu, który jest wzajemnym świadectwem. Podstawowa rola świadectwa chrześcijan we współczesnym świecie została naświetlona przez papieża Pawła VI w jego adhortacji na temat ewangelizacji (,,Evangelii nuntiandi”, nr 41).

Poproszony przeze mnie o komentarz sygnatariusz oświadczenia, przewodniczący Międzynarodowej Rady Chrześcijan i Żydów, o. John Pawlikowski napisał: „U podstaw obecnego oświadczenia Grupy Uczonych Chrześcijańskich w USA leży odczucie, że relacje chrześcijańsko-żydowskie i zrodzone z nich dokumenty są niestety marginalne w dyskusji teologicznej chrześcijan. Jednakże potwierdzenie przez Sobór Watykański II nieprzerwanego uczestnictwa Żydów w przymierzu stanowi jedno z głównych zagadnień teologicznych, jakie stoją przed Kościołem w epoce posoborowej, ponieważ przez wieki tożsamość Kościoła była określona poprzez świadomość zastąpienia przez Kościół ludu żydowskiego w relacji przymierza. Ekspert Soboru, dr Gregory Baum, nazwał czwarty rozdział deklaracji »Nostra aetate« bodajże największym zwrotem w zwykłym nauczaniu Kościoła dokonanym przez Sobór”.

Autorka pracuje w Międzywydziałowym Instytucie Ekumenii i Dialogu Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie.