Wręczenie nagrody im. Marii i Łukasza Hirszowiczów za rok 2019

Źródło: Żydowski Instytut Historyczny

Jury Nagrody im. Marii i Łukasza Hirszowiczów postanowiło uhonorować nagrodą za rok 2019 Natalię Romik, Zdzisława Senczaka i Jacka Leociaka.

Laureatom serdecznie gratulujemy!

Jury Nagrody im. Marii i Łukasza Hirszowiczów, w skład którego wchodzą Bogdan Białek, Agnieszka Olsten, dr Krzysztof Persak, dr Piotr Rypson, prof. dr hab. Marek Zaleski oraz prof. Paweł Śpiewak, postanowiło uhonorować nagrodą za rok 2019 następujące osoby:

W kategorii Działalność artystyczna i naukowa:

Natalia Romik – designerka, artystka i członkini SARP. Uzyskała tytuł doktora na Bartlett School of Architecture UCL za pracę „(Po)żydowska architektura nie-pamięci w dawnych sztetlach”. Jej działalność naukowa i artystyczna dotyczy architektury i pamięci. Tematy te podjęła m.in. w projektach: „Nomadyczne Archiwum Sztetla”, „Otwarte Studio Antyfaszystowskie”. W ramach pracowni Nizio Design (2007-2014) konsultantka designu wystawy stałej w POLIN – Galerii XIX w., współautorka rewitalizacji XVIII-wiecznej synagogi w Chmielniku.

Designerka i kuratorka (wraz z Justyną Koszarską-Szulc) wystawy czasowej „Obcy w domu. Wokół Marca 1968” w POLIN. Członkini architektonicznego kolektywu SENNA, który zrealizował m.in. projekt wystawy stałej „Dom Pamięci Żydów Górnośląskich” w Gliwicach czy wystawę „Bejt Almin – Dom Wieczności”. Obecnie stypendystka programu Gerda Henkel Stiftung.

W kategorii Działalność społeczna:

Zdzisław Senczak – prezes zarządu stowarzyszenia Gmina Chrześcijańska im. Leona Karcińskiego w Nowym Żmigrodzie. Działacz społeczny pracujący na rzecz ochrony zabytków, popularyzator kultury i obyczajów żydowskich.

Koordynował prace konserwacyjne zabytkowej kaplicy na cmentarzu w Nowym Żmigrodzie oraz renowację blisko 20 zabytkowych nagrobków. Działał również na rzecz remontów zabytkowych cmentarzy wojennych, na których spoczywają żołnierze polegli w czasie I wojny światowej, za co został odznaczony Austriackim Czarnym Krzyżem. W swojej działalności kładzie nacisk na tworzenie dialogu z mniejszościami narodowymi zamieszkującymi niegdyś teren Beskidu Niskiego i dorzecza górnej Wisłoki.

Ponadto Jury postanowiło wyróżnić za całokształt twórczości

Jacka Leociaka – literaturoznawcę, historyka literatury, profesora nauk humanistycznych, pracownika Instytutu Badań Literackich PAN oraz Centrum Badań nad Zagładą Żydów.

Profesor Jacek Leociak bada narracje ofiar, sprawców i świadków zbrodni Holokaustu, różne formy zapisu i reprezentacji doświadczenia ludobójstwa Żydów. Jest ekspertem z zakresu historii getta warszawskiego. Wraz z Barbarą Engelking pełni funkcję opiekuna naukowego galerii Zagłada w Muzeum Historii Żydów Polskich Polin.

Autor licznych publikacji, m.in.: Tekst wobec zagłady. O relacjach z getta warszawskiego, Wrocław 1997, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście, wyd. 1, Warszawa 2001, wyd. 2. Warszawa 2013 (z Barbarą Engelking), Doświadczenia graniczne. Studia o dwudziestowiecznych formach reprezentacji, Warszawa 2009, Biografie ulic, Dom Spotkań z Historią, Warszawa 2018. Współautor (z Martą Janczewską) tomu Archiwum Ringelbluma. Antologia serii Biblioteki Narodowej.

Zapraszamy na uroczystość wręczenia Nagrody im. Marii i Łukasza Hirszowiczów za rok 2019. Wydarzenie odbędzie się online, na fanpage'u Żydowskiego Instytutu Historycznego.

Laureatom serdecznie gratulujemy!

O nagrodzie:

W roku 2001 Maria Hirszowicz, profesor socjologii pozostająca od 1969 r. na emigracji w Wielkiej Brytanii, ufundowała nagrodę za działalność i prace poświęcone problematyce żydowskiej w Polsce. Nagroda miała nosić imię jej zmarłego męża, Łukasza Hirszowicza. Fundusz Nagrody Maria Hirszowicz powierzyła ówczesnemu dyrektorowi ŻIH, profesorowi Feliksowi Tychowi. Maria Hirszowicz zmarła w Paryżu w roku 2007. Dwa lata później przyznawanie nagrody zostało czasowo zawieszone. W 2014 roku Żydowski Instytut Historyczny wznowił przyznawanie Nagrody.

W latach 2002–2009 nagrodę im. Marii i Łukasza Hirszowiczów otrzymali:

Michał Nekanda-Trepka za film dokumentalny Ostatni świadek,

Zespół Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN” za oryginalny wkład w dzieło przypomnienia żydowskiej obecności historycznej w Lublinie,

Daniel Kac za całokształt twórczości literackiej w języku jidysz,

Barbara Engelking-Boni za stworzenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów w IFiS PAN,

Bogdan Białek za utrwalanie w Kielcach pamięci o pogromie 1946 roku,

Dariusz Libionka za prace o Zagładzie oraz za utworzenie i redakcję pisma Zagłada Żydów: Studia i Materiały.

W latach 2014–2018 nagrodę im. Marii i Łukasza Hirszowiczów otrzymali:

2014 — dr hab. Jolanta Żyndul oraz Fundacja Brama Cukermana z Będzina,

2015 — Tadeusz Kuźmiński oraz Alicja Mroczkowska i Jacek Dehnel — twórcy Ochotniczego Hufca Porządkowania Cmentarza Żydowskiego w Warszawie im. Józefa Rajnfelda,

2016 — Jacek Proszyk, Małgorzata Domagalska, Piotr Osęka, Mirosława Bałka,

2017 — Monika Sznajderman, Marek Szukalak, Krystyna Piotrowska

2018 — Maria Ciesielska, Maja Kleczewska i Tadeusz Rolke

Patroni Nagrody

Łukasz („Gidon”) Hirszowicz, ur. w Grodnie w 1920 r., tuż przed wojną wyjechał do Jerozolimy na studia na Uniwersytecie Hebrajskim. W 1948 r. powrócił do Polski. Pracował w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych, w Szkole Głównej Służby Zagranicznej, a od roku 1954 w Instytucie Historii PAN, gdzie uzyskał doktorat i habilitację. Specjalizował się w najnowszej historii Iranu i krajów arabskich. Najbardziej znaną jego książką była Trzecia Rzesza i arabski Wschód (Warszawa 1963). Był erudytą i poliglotą, a jego wiedza, dowcip, uczynność i charakter zjednały mu grono oddanych przyjaciół.

W 1969 r., rok po nagonce antysemickiej Marca 1968, wraz z żoną opuścił Polskę. Łukasz Hirszowicz otrzymał stypendium naukowe w St. Antony`s College w Oxfordzie, później podjął pracę badawczą w London School of Economics and Political Science. W 1972 r. objął obowiązki redaktora naczelnego londyńskiego kwartalnika „Soviet Jewish Affairs” i pełnił je przez 20 lat, tworząc z tego czasopisma (w 1991 r. przemianowanego na „East European Jewish Affairs”) cenione w świecie naukowym i politycznym źródło informacji i opinii. Zmarł w Londynie w 1993 r..

Maria Bielińska-Hirszowicz, żona Łukasza, docent socjologii na Uniwersytecie Warszawskim. W 1968 r. usunięta z Uniwersytetu Warszawskiego wraz z Leszkiem Kołakowskim, Bronisławem Baczką, Zygmuntem Baumanem i innymi opozycyjnymi uczonymi. W Wielkiej Brytanii została wykładowcą socjologii na Uniwersytecie w Reading. Opublikowała m.in.: The Bureaucratic Leviathan (1980), Coercion and Control in Communist Society (1986), zaś w Polsce, dzięki odzyskanej wolności, ogłosiła Pułapki zaangażowania: intelektualiści w służbie komunizmu (Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2001). W książce tej podjęła – wedle własnych słów – „próbę ponownego odczytania własnego ideologicznego życiorysu”.

Dom Hirszowiczów w Londynie był w latach 80. i 90. przystanią dla przyjeżdżających przyjaciół z Polski, związanych z demokratyczną opozycją. Z ich gościny przez wiele tygodni korzystali m.in. Jan Józef Lipski, Alina Brodzka, Jerzy Jedlicki.