Biłgoraj. Mikrohistoria sztetla
19/10/2021 | Na stronie od 19/10/2021
Biłgoraj, 1940 rok. Wschodnia pierzeja Rynku zniszczonego podczas działań wojennych 1939 roku. Archiwum Państwowe w Zamościu, Wikipedia, domena publiczna
Źródło: Żydowski Instytut Historyczny
Seminarium naukowego z 19 października 2021 roku, podczas którego dr Andrzej Krawczyk przedstawiał mikrohistorię Biłgoraja jako sztetla.
Biłgoraj to niewielkie miasteczko, położone w południowo-wschodniej Polsce, 85 kilometrów od Lublina. Choć pierwsza pisemna wzmianka o Żydach, zamieszkałych w tym mieście, pochodzi z 1597 roku, to najprawdopodobniej mieszkali tu już w drugiej połowie XIV wieku. Stopniowo udział procentowy ludności żydowskiej w mieście wzrastał, osiągając w przeddzień ataku Niemiec na Polskę w 1939 roku ponad 60%.
Sztetl to – jak czytamy w Polskim Słowniku Judaistycznym – miasteczko na terenach byłej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, „w którym społeczność żydowska stanowiła większość mieszkańców oraz wytworzyła unikatowy społeczno-kulturowy wzorzec życia indywidualnego i zbiorowego”. Żydzi emigrowali z miast do sztetli po tym, jak mieszczanie wprowadzali dyskryminujące ich ograniczenia prawne, a także dlatego, że w niewielkich społecznościach łatwiej im było zachować tradycyjny styl życia. Z Biłgoraja pochodził i mieszkał w nim wybitny pisarz jidysz Isaac Bashevis Singer, a miasto znane było w żydowskiej diasporze dzięki swoim sitarzom, którzy według Singera eksportowali wyroby aż do Chin.
Dr Andrzej Krawczyk przedstawia żydowską historię miasta: ekonomiczną, polityczną i kulturową. Biłgoraj staje się dla badacza swoistym laboratorium, dzięki któremu może śledzić infrastrukturę życia sztetla. Wykład oparty jest na materiałach zebranych w czasie kwerendy do przygotowywanej książki.
Dr Andrzej Krawczyk to historyk, specjalista od Europy Środkowo-Wschodniej, były ambasador RP w Republice Czeskiej (2001-2005), na Słowacji (2009-2012), w Bośni i Hercegowinie (2013-2018).