Wolny Ptak. Der Frajer Fojgl

16 XI 2018. - 24 III 2019 Cykl wydarzeń wokół wystawy czasowej "Wolny Ptak. Der Frajer Fojgl. Karykatura z prasy żydowskiej w niepodległej Polsce". Warszawa, ŻIH. Z okazji 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości 16 listopada w Żydowskim Instytucie Historycznym została otwarta pierwsza wystawa rysunków satyrycznych z międzywojennej prasy żydowskiej. Tytuł wystawy został zaczerpnięty z winiety jednego z pionierskich tygodników humorystyczno-satyrycznych „Der Frajer Fojgel” (Wolny ptak), który obrał za swój znak Orła Białego, symbol niepodległego państwa polskiego.

Wystawa Wolny ptak. Der Frajer Fojgl. Karykatura z prasy żydowskiej w niepodległej Polsce to wyprawa w nieznaną stronę dwudziestolecia międzywojennego, historia niepodległej Polski widziana oczami żydowskich karykaturzystów.

Autorami eksponowanych rysunków są artyści obdarzeni niebywałym talentem i wspaniałym poczuciem humoru, jak Jakub Bickels, Szaja Fajgenbojm, Samuel Finkelstein, Chaim Goldberg, Fryderyk Kleinman, Leon Dawid Izrael, Mendel Reif, Bronisław Schneider, P. Sternschuss, Artur Szyk, Janusz Trefler, Jehuda Wermus, Ignacy Witz oraz rzesza anonimowych rysowników. Ich dorobek pochłonęła II wojna światowa, wielu zginęło w gettach, obozach i łagrach. Prezentowane karykatury są nierzadko jedynym śladem ich istnienia.

Wszystkim tym wybitnym ludziom – rysownikom i satyrykom – pragniemy tą wystawą złożyć hołd. To oni są jej faktycznymi autorami.

Rysunki ukazują szeroką panoramę spraw, którymi żyli Żydzi polscy w okresie od odzyskania niepodległości przez Polskę do wybuchu wojny w 1939 roku. Są to przenikliwe, wyostrzone satyrycznie, obrazy przeszłości układające się w niezwykłą i zaskakującą opowieść o blaskach i cieniach życia mniejszości żydowskiej w niepodległej Polsce. Ilustrują istotne dla niej wydarzenia polityczne, społeczne i obyczajowe, pokazują żydowską społeczność zarówno od środka – jako odrębną wspólnotę narodową z jej wewnętrznymi podziałami i konfliktami, jak i w szerszej perspektywie – jako mniejszość etniczną pozostającą w skomplikowanych relacjach z polską większością. Wśród prac znajdą się rysunki komentujące przemiany obyczajowe, emancypację kobiet, obrazujące wielki kryzys gospodarczy, antysemityzm czy widmo nadciągającej Zagłady. Przedstawiają m.in. Marszałka Józefa Piłsudskiego, poetę Antoniego Słonimskiego, autora reformy walutowej Władysława Grabskiego czy dochodzącego do władzy Adolfa Hitlera.

Wszystkie prezentowane na wystawie karykatury pochodzą ze stałych rubryk satyrycznych oraz z gazet z dowcipami, nazywanych w jidysz wicblatami. Przed wojną wchodziły one w skład prasy humorystyczno-satyrycznej, która stanowiła całkowicie odrębną i dynamicznie rozwijającą się gałąź żydowskich mediów drukowanych na ziemiach polskich. Do wybuchu wojny ukazało się ponad 150 tytułów tej prasy, co stanowi rekordową liczbę w skali całej ówczesnej diaspory żydowskiej.

Wolny ptak. Der Frajer Fojgl. Karykatura z prasy żydowskiej w niepodległej Polsce

Termin | 16.11.2018–24.03.2019

Kuratorka wystawy | dr Agnieszka Żółkiewska

Mecenas | KGHM Polska Miedź

Partnerzy | Polskie Towarzystwo Studiów Jidyszystycznych, YIVO Institute for Jewish Research

Patroni Medialni | TVP Kultura, Midrasz, Chidusz

/ŻIH/