Pop-art po Holokauście.

Boris Lurie (1924–2008) to amerykański artysta pochodzenia żydowskiego, który urodził się w Leningradzie (dziś Petersburg). Dzieciństwo spędził w Rydze. W sierpniu 1941 roku Niemcy rozpoczęli deportację tamtejszej ludności żydowskiej do getta. Babka, matka, siostra i ukochana artysty zostały rozstrzelane w lesie koło Rumbuli na ryskich przedmieściach w grudniu 1941 roku. Była to jedna z największych egzekucji Einsatzkommando, w której w ciągu dwóch dni zabito około 30 tysięcy Żydów. Boris z ojcem trafili do obozu koncentracyjnego w Stutthofie, a następnie w Buchenwaldzie, skąd zostali wyzwoleni w maju 1945 roku. Po wojnie wyemigrowali do USA. Artysta do końca życia mieszkał i pracował w Nowym Jorku.

Lurie tworzył na wielu polach – był artystą wizualnym (twórcą obrazów, instalacji i obiektów), a także prozaikiem i poetą. Swoje działania zawsze postrzegał jako sprzeciw wobec dominujących w tamtym czasie w Stanach pop-artu i abstrakcyjnego ekspresjonizmu. Nie zależało mu na obecności na rynku sztuki. Wraz ze Stanleyem Fisherem oraz Samem Goodmanem założył ruch NO!Art [NIE!Sztuka]. Jak sam powiedział, „»NIE« oznacza, że nie przyjmujesz wszystkiego, co ci mówią, i czego o sobie myślisz. Jest to też wyraz niezadowolenia”. Tworzył sztukę zaangażowaną politycznie i społecznie, która sprawia wrażenie spontanicznej, anarchicznej i terapeutycznej.

Boris Lurie był psychicznie ofiarą Zagłady – jego twórczość ściśle wiązała się z tym doświadczeniem, stanowiła nieustanną próbę przepracowania traumy wojennej. Artysta stworzył unikalny język symboli, w którym autentyzm i napięcie emocjonalne przekraczają to, co stosowne i wymagające szacunku. Motywami pojawiającymi się w jego pracach są zdjęcia z obozów koncentracyjnych, gwiazda Dawida, wycięte z magazynów fotografie pin-up girls oraz słowo „no” – dominanta wielu dzieł.

Spuścizna artysty (większość prac oraz materiały archiwalne) należy do nowojorskiej Boris Lurie Art Foundation. Jej głównym zadaniem jest promowanie twórczości Luriego oraz ostrzeganie przed trudnymi tematami będącymi jej inspiracją. /MOCAK/