ANDRZEJ KOBYLIŃSKI: ETYCZNE ASPEKTY PENTEKOSTALIZACJI CHRZEŚCIJAŃSTWA

Źródło: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Instytut Filozofii

Streszczenie.

Chrześcijańskie wspólnoty charyzmatyczne stanowią prawdopodobnie najbardziej żywy i najszybciej rozwijający się ruch religijny obecnego stulecia, który ogarnął już cały świat. Żadna inna gałąź chrześcijaństwa nie rosła szybciej niż grupy zielonoświątkowe, zwłaszcza na półkuli południowej. Trzeba rozumieć genezę i rozwój ruchu zielonoświątkowego oraz dostrzegać implikacje etyczne tego procesu. Właściwa interpretacja bardzo złożonego fenomenu pentekostalizacji wymaga podejścia interdyscyplinarnego. Potrzeba diagnozy o charakterze socjologicznym czy kulturowym, ale przy głębszej analizie tego zjawiska nie może także zabraknąć wkładu poznawczego takich dyscyplin naukowych, jak f ilozofia religii, antropologia, etnografia, teologia, filozofia Boga czy etyka.

1. Wprowadzenie

W ostatnich latach dokonuje się w Polsce i na świecie tzw. pentekostalizacja chrześcijaństwa. Pentekostalizacja (ang. Pentecostalization, niem. die Pentekostalisierung, wł. pentecostalizzazione) oznacza niezwykle szybki wzrost liczebny różnego rodzaju wspólnot stricte zielonoświątkowych oraz proces stopniowego przekształcania wielu innych chrześcijańskich kościołów i związków wyznaniowych w jedną uniwersalną odmianę chrześcijaństwa charyzmatycznego w wymiarze globalnym. Dynamiczny i ogólnoświatowy proces pentekostalizacji chrześcijaństwa jest nazywany często „ucharyzmatycznieniem” religii chrześcijańskiej lub narodzinami chrześcijaństwa pentekostalnego, charyzmatycznego lub ewangelikalnego.

W konsekwencji tego procesu, szczególnie w Afryce czy Ameryce Południowej, na gruncie tradycyjnych kościołów chrześcijańskich rodzą się nowe wspólnoty, związki wyznaniowe lub sekty o charakterze charyzmatycznym i zielonoświątkowym. Proces głębokiej transformacji na poziomie głoszonej doktryny czy praktykowanych form życia religijnego dokonuje się także wewnątrz tradycyjnych kościołów chrześcijańskich. Tak rozumiana pentekostalizacja dotyczy obecnie Kościoła katolickiego na całym świecie – w tym także wielu wspólnot i środowisk katolickich w Polsce – oraz zdecydowanej większości denominacji protestanckich (anglikanizmu, luteranizmu, wspólnot episkopalnych, metodystycznych i baptystycznych, tzw. wolnych kościołów chrześcijańskich itp.). Wydaje się, że problem pentekostalizacji – szczególnie na poziomie doktrynalnym – w najmniejszym stopniu dotyka prawosławną wersję chrześcijaństwa, która dąży do zachowania maksymalnej wierności Tradycji.

Zagadnieniu pentekostalizacji chrześcijaństwa poświęca się w wielu krajach coraz więcej publikacji, projektów badawczych czy konferencji naukowych, które usiłują zdiagnozować to zjawisko i ukazać jego konsekwencje kulturowe, moralne, społeczne czy polityczne. W języku polskim szczególną wartość poznawczą mają dwie najnowsze książki Andrzeja Migdy, poświęcone szeroko rozumianemu ruchowi zielonoświątkowemu1. Poza tym istnieje wiele książek i artykułów, prezentujących funkcjonowanie wspólnot zielonoświątkowych w naszym kraju i opisujących tę formę religijności2.

Niestety, w języku polskim nie ma publikacji naukowych poddających rzeczowej analizie zagadnienia filozoficzne, teologiczne, etyczne czy światopoglądowe, związane z przenikaniem różnych form pentekostalizmu do wspólnot katolickich i zastępowaniem tradycyjnych form pobożności katolickiej i światopoglądu chrześcijańskiego nową religijnością zborów zielonoświątkowych. Owszem, w ostatnich latach ukazało się na portalach internetowych i w różnego rodzaju czasopismach wiele artykułów publicystycznych oraz zostało przygotowanych wiele programów radiowych i telewizyjnych, prezentujących m.in. Rekolekcje Narodowe na Stadionie Narodowym w Warszawie z 6 lipca 2013 r., fenomen Mszy świętych z modlitwą o uzdrowienie, zjawisko tzw. upadków podczas spotkań modlitewnych (spoczynek w duchu, hipnoza magnetyczna, trans, autosugestia), kontrowersje dotyczące działalności niektórych księży egzorcystów czy wątpliwości związane z wydawanym od września 2012 r. miesięcznikiem Egzorcysta, spór o tzw. furtki złego ducha, rachunek sumienia „furtkowy” i spowiedź „furtkową”, wątpliwości związane z koncepcją tzw. grzechów pokoleniowych, ale znakomita większość tych publikacji i programów bardzo powierzchownie opisuje te zjawiska – nie dotykając istoty problemu – i dlatego nie stanowi pogłębionej analizy naukowej o charakterze f ilozoficznym czy teologicznym współczesnej pentekostalizacji chrześcijaństwa.

Zrozumienie bardzo złożonego i wielowymiarowego procesu „ucharyzmatycznienia” religii chrześcijańskiej wymaga podejścia interdyscyplinarnego. Potrzeba oczywiście diagnozy o charakterze socjologicznym czy kulturowym, ale przy głębszej analizie tego fenomenu nie może także zabraknąć wkładu poznawczego takich dyscyplin naukowych jak filozofia religii, antropologia, teoria poznania, etnografia, teologia, filozofia Boga czy etyka. W niniejszym opracowaniu zostaną zaprezentowane przede wszystkim niektóre aspekty etyczne tego zjawiska. Tego rodzaju analiza zostanie poprzedzona uwagami z pogranicza socjologii, filozofii religii czy teologii, które stanowią konieczną podstawę uchwycenia implikacji etycznych „ucharyzmatycznienia” religii chrześcijańskiej. Bez takiej prezentacji samego zjawiska pentekostalizacji, analiza jego aspektów etycznych byłaby właściwie niezrozumiała i poniekąd zawieszona w próżni.

1 Por. A. Migda, Egzorcyzm pentekostalny. Służba uwolnienia w Kościołach i wspólnotach nurtu zielonoświątkowego w Polsce, Stanisławów Pierwszy 2010; Tenże, Mistycyzm pentekostalny w Polsce, Kraków 2013.

Por. Z. Pasek, Ruch zielonoświątkowy. Próba monografii, Kraków 1992; Tenże, Związek Stanowczych Chrześcijan. Studium historii idei religijnych, Kraków 1993; Tenże, Topika zbawienia w polskich kancjonałach ewangelikalnego protestantyzmu, Kraków 2005; Z. Pasek, W. Włoch, Historia ruchu zielonoświątkowego i odnowy charyzmatycznej na ziemiach polskich, w: Historia ruchu zielonoświątkowego i odnowy charyzmatycznej. Stulecie Ducha Świętego 1901−2001, red. V. Synan, Kraków – Szczecin 2006, 487−511; A. Siemieniewski, Ewangelikalna duchowość nowego narodzenia a tradycja katolicka, Warszawa 1997; Tenże, Ochrzczeni w jednym Duchu. Perspektywy integracji mistycyzmu pentekostalnego z duchowością katolicką, Wrocław 2002; A. Zieliński, W okolice schizmy. Społeczności ewangelikalne wywodzące się z katolickiego ruchu charyzmatycznego, Kraków 2009; T. Zieliński, Protestantyzm ewangelikalny, Warszawa 2013.

C.d.

Więcej:

• Ks. Andrzej Kobyliński: Globalna pentekostalizacja chrześcijaństwa
• Zanikanie racjonalności w katolicyzmie. „Wciąż tak myślę” – podcast Tomasza Terlikowskiego, odc. 51 Oprócz tego będą dwie rozmowy. W pierwszej z nich o niebezpieczeństwie pentekostalizacji chrześcijaństwa Tomasz Terlikowski rozmawia z ks. prof. Andrzejem Kobylińskim, filozofem i etykiem z UKSW.
• (0:00) Powitanie i spis treści
• (2:04) Kanonizacja męczenników katyńskich
• (5:16) Nowy arcybiskup w Poznaniu
• (9:29) Podzielony episkopat
• (23:33) Rozmowa z ks. prof. Andrzejem Kobylińskim
• (1:03:07) Zdrowie papieża
• (1:05:05) Rozważania o kruchości Franciszka
• (1:07:26) Przesłanie papieskie do młodzieży
• (1:10:16) Kontynuacja synodu
• (1:14:27) Rozmowa z dr Zofią Sawicką
• (1:41:28) Nowy zwierzchnik albańskiej Cerkwi
• (1:43:46) Pożegnanie